Mazur to ogólna nazwa szeregu polskich trójmiarowych tańców ludowych (także pieśni tanecznych) i artystycznych, charakteryzujących się specyficznymi cechami metrorytmicznymi i choreotechnicznymi. Nazwa mazur (podobnie jak mazurek, obie są pochodnymi nazwy regionu), prawdopodobnie pochodzenia nieludowego, jest znacznie późniejsza od zjawisk, z którymi się ją łączy, gdyż po raz pierwszy występuje dopiero w 1752 (J. Riepel Anfangsgründe zur musikalischen Setzkunst). W muzykologii historycznej i etnografii muzyki określa się mazura za pomocą cech metrorytmicznych (czasem także agogicznych), zwanych rytmami mazurkowymi, które są kategorią systematyczną, obejmującą tańce o różnych nazwach oraz pieśni nietaneczne, spotykne w polskiej muzyce ludowej (zwłaszcza w środkowej i zachodniej części kraju), jak również utwory muzyki art. Ścisłe rozróżnienie mazura, mazurka, kujawiaka, ksebki, odsibki, oberka, obertasa, okrągłego, okrąglaka, owczarka i in. w oparciu o cechy morfologiczne nie jest możliwe. Cechą wyróżniającą rytm mazurkowy jest odtaktowość, czterosylabowa grupa taktowa.
Podstawowy schemat rytmiczny bywa modyfikowany przez przedłużenie I i III wartości rytmicznej za pomocą kropki (zwłaszcza w muzyce artystycznej), ozdabianie dźwiękami figuracyjnymi tym bogaciej, im wolniejsze tempo, rubowanie (rubato). W pieśniach ludowych z rytmami mazurkowymi akcenty – wbrew powszechnym opiniom – są rzadkie i występują przeważnie w zgodzie z akcentami słownymi.
Genezy rytmów mazurkowych nie należy wiązać z praktyką instrumentalną, lecz z pieśnią wokalną i procesami w zakresie akcentacji językowej (paroksytoneza). Pierwsze zapisy utworów z rytmami mazurkowymi odnoszonymi do Polski występują w tabulaturach (taniec polski, później polonesa i pokrewne, pojęcia polonesa tego okresu nie należy mylić z później przyjętym rozróżnieniem mazur – polonez) i kancjonałach od pocz. XVIII w. Od II poł. XVIII w. pojawiały się coraz liczniej utwory z rytmami mazurkowymi (J.Ph. Kirnberger, M.K. Ogiński, W. Dankowski, A. Haczewski i in.). Od XIX wieku stały się one powszechną modą (J. Elsner, K. Kurpiński, I.F. Dobrzyński, K. Sołtyk, J. Damse, przede wszystkim zaś F. Chopin, a także M. Szymanowska, O. Kolberg, S. Moniuszko, H. Wieniawski, A. Zarzycki, K. Szymanowski i in.).
