iekawa historia transfuzji krwii
Po raz pierwszy krew przetoczył pewien francuski medyk w 1667 roku. Dawcą było jagnię, biorcą silnie gorączkujący szesnastoletni chłopak. Dopiero 150 lat po tym udanym eksperymencie medycy zabrali się do wymiany krwi między ludźmi. Zdarzały się cudowne ozdrowienia - na przykład kobiet w połogu, które silnie krwawiły. Ale wiele osób po takich zabiegach umierało.
W 1896 roku Jules Bordet wykazał, że czerwone krwinki różnią się między sobą, a nieudane transfuzje to wynik "pomieszania czerwonych ciałek". Dlaczego jednak się różnią ? Może różnice między nimi powstają wskutek jakiejś infekcji?
Zastanawiał się nad tym Karl Landestein, uczony z wiedeńskiego uniwersytetu. W 1900 roku szczegółowo zbadał próbki krwi pobrane od sześciu pracowników swojego laboratorium. Na podstawie wyników badań podzielił próbki na trzy grupy. Później nazwano je A, B i 0. Jego odkrycie nie znalazło początkowo uznania.
- Bardzo trudno było pogodzić się z wiadomością, że ludzie różnią się między sobą tak zasadniczo - stwierdził pewien naukowiec w 1925 roku. Niedoceniany Landsteiner dostał za swe odkrycia Nagrodę Nobla. Nadal jednak nie wszystkie transfuzje kończyły się sukcesem.
Nie wiedziano jeszcze dostatecznie dużo o grupach krwi. By ustrzec się tragicznych konsekwencji, lekarze musieli w owym czasie stosować uciążliwą procedurę: pobrać próbki krwi od dawcy i biorcy, wymieszać je, odstawić na noc w ciepłe miejsce i rano uważnie się przyjrzeć, jak zareagowały na ten melanż czerwone ciałka. Ich zlepianie (aglutynacja) oznaczało, że zostały zniszczone, czyli grupy różniły się. Jeśli nie było żadnej niewłaściwej reakcji, transfuzja była możliwa.
W 1939 roku dwóch amerykańskich naukowców opisało następujący przypadek : młoda kobieta urodziła martwe dziecko. Jego skóra miała żółtawy odcień. Po transfuzji, przeprowadzonej po porodzie, kobieta cudem uniknęła śmierci, choć przetoczono jej krew męża (należącą do grupy 0), a położnica miała tę samą grupę.
Lekarze postawili hipotezę, że musi istnieć jeszcze jakiś tajemniczy czynnik, powodujący taką reakcję. Dopiero w następnym roku eksperymenty przeprowadzone z krwią królików i małp makaków pozwoliły ustalić naukowcom, że istnieje jeszcze inny czynnik krwi nazwany grupą Rh (od łacińskiego słowa Rhesus oznaczającego makaka). Około 85% ludzi ma czynnik Rh plus. Pozostałe - mniej więcej 15% - ma grupę Rh minus.
Hemolityczna choroba noworodków
Zmarłe dziecko dotknięte było chorobą dobrze już obecnie znaną - hemolityczną chorobą noworodków. Ma ona miejsce, gdy matka ma czynnik Rh ujemny, a dziecko - dodatni. Podczas pierwszego porodu niewielka ilość krwi dziecka dostaje się do organizmu matki. Jej organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała anty - Rh minus. Podczas drugiej ciąży, jeśli dziecko ma dodatnią grupę Rh, przeciwciała matki dostają się do organizmu dziecka i powodują powolne niszczenie jego czerwonych ciałek. Jeśli dziecko przeżyje, cierpieć będzie na poważną żółtaczkę. Dziś ciężarnym rutynowo wykonuje się testy na grupę krwi.
Jeśli ma Rh minus, bada się krew ojca. Jeśli ten ma Rh plus, matka jest pod ścisłą opieką. Po każdym poronieniu, zabiegu ginekologicznym czy porodzie taka kobieta powinna dostać lek (gammaglobulinę), który nie pozwoli, by jej organizm produkował ciała any-Rh, groźne dla kolejnego dziecka.
Jeśli jednak takie działania zapobiegawcze nie miały miejsca, a stan dziecka jest niepokojący, lekarze robią tzw. całkowitą wymianę krwi. Krew dziecka wymieniana jest w całości podczas transfuzji, co pozwala wyeliminować przeciwciała matki, które dostają się do organizmu noworodka podczas porodu. W wyjątkowych przypadkach taka transfuzja może mieć miejsce podczas ciąży, jeszcze w brzuchu matki.
W 1951 znano dziewięć czynników grup krwi, dziś znamy 21. Szczegółowe badanie grup krwi poprzedza każdą transfuzję. Warto nosić przy sobie informację o swojej grupie krwi, najlepiej w dowodzie osobistym lub prawie jazdy. Jest to ważne zwłaszcza dla tych, którzy mają jedną z rzadkich grup krwi. Naukowcy już od 1910 roku byli w stanie udowodnić, że grupy krwi są dziedziczne.
Dziedziczenie grupy krwi
Dziedziczeniem rządzą określone prawa genetyki, prawa Mendla. Badanie sposobu, w jaki grupy krwi trwają w pokoleniach, pozwala ustalić migracje całych populacji, wskazać więzy, jakie łączą np. Azjatów z rdzennymi mieszkańcami obu Ameryk. Profesor Jean Bernard, znany hemolog francuski, jest zdania, że grupy krwi, bliskie w swym znaczeniu genom, znacznie lepiej określa dane populacje niż kolor skóry. Uważa się, choć nie jest to do końca udowodnione, że grupa krwi może determinować występowanie określonych chorób.
Dieta dla grupy krwi
Grupa krwi nie tylko wpływa na skłonność do pewnych chorób, ale wskazuje co powinniśmy jeść - pisze Peter D'Adamo w wydanej niedawno książce "Eat Right 4 your type". Jego zdaniem mięso korzystne dla osób z grupą 0, opóźnia proces trawienia i przemianę materii u ludzi z grupą A, a węglowodany - odwrotnie. Osobnikom z grupą krwi A doskonale służą jarzyny, które dla innych nie są korzystne. Banany są dobrze przyswajane przez organizmy z grupą krwi B i AB, obojętne dla grupy 0, a osoby z grupą A powinny ich unikać.
Przeczytaj więcej o diecie dla konkretnych grup krwi.
