Zdrowie psychiczne stanowi znaczące wyzwanie dla polskiego społeczeństwa, a także dla Europy jako całości. Nino Berdzuli, dyrektorka Biura Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce, zauważa rosnącą częstość występowania schorzeń psychicznych, zwiększającą presję na system ochrony zdrowia psychicznego, szczególnie po pandemii COVID-19.
Depresja dotyka 280 milionów ludzi na całym świecie, a przed pandemią statystyki dotyczące zdrowia psychicznego były już niepokojące. Lockdowny, izolacja społeczna i stres związany z pandemią jeszcze bardziej pogorszyły sytuację. Według raportu Headway „A new roadmap in Mental Health”, występowanie zaburzeń lękowych i depresyjnych wzrosło o ponad 25 procent w trakcie pandemii.
W kontekście europejskim, wojna na Ukrainie, recesja gospodarcza, kryzysy geopolityczne i zmiany klimatyczne jeszcze bardziej zaostrzają tę tendencję. Prognozuje się, że do 2030 roku zaburzenia zdrowia psychicznego będą stanowiły ponad połowę globalnego obciążenia ekonomicznego z powodu chorób niezakaźnych.
Raport wskazuje, że brak dostępu do usług zdrowia psychicznego przyczynił się do wzrostu przypadków zaburzeń lękowych i depresyjnych w czasie pandemii. WHO zaleca skupienie się na poprawie systemów opieki zdrowotnej w celu skutecznego leczenia pacjentów.
WHO apeluje o włączenie usług zdrowia psychicznego do podstawowej opieki zdrowotnej, co pomagałoby w early identyfikacji osób zagrożonych i skierowywaniu ich do odpowiednich świadczeń. Program Mental Health Gap Action Programme (mhGAP), uruchomiony we współpracy z Instytutem Psychiatrii i Neurologii oraz Ministerstwem Zdrowia, ma na celu dostarczenie lekarzom pierwszego kontaktu wiedzy i umiejętności w rozpoznawaniu najczęstszych zaburzeń zdrowia psychicznego.
Polska, jako ostatni kraj europejskiego regionu, wdrożyła program mhGAP, ale istnieje potrzeba większego zaangażowania. Polska przeznacza na opiekę zdrowotną w zakresie zdrowia psychicznego jedynie 3,7 procent budżetu na ochronę zdrowia, co jest niższym wskaźnikiem niż w innych krajach europejskich. Na 100 tysięcy mieszkańców przypada zaledwie dziewięciu psychiatrów, co znacznie wydłuża czas oczekiwania na pomoc specjalisty. Około 60 procent pacjentów unika szukania pomocy z powodu obawy przed stygmatyzacją.
WHO sugeruje, że skierowanie świadczeń zdrowia psychicznego do podstawowej opieki zdrowotnej byłoby skutecznym sposobem na zminimalizowanie niezaspokojonych potrzeb w zakresie zdrowia psychicznego. Organizacja zaleca także stworzenie jasnych mechanizmów skierowań pacjentów do specjalistów w dziedzinie zdrowia psychicznego.
Ministerstwo Zdrowia w Polsce pracuje nad nowym modelem opieki psychiatrycznej, opartym na modelu środowiskowym, co ma umożliwić leczenie pacjentów blisko ich miejsca zamieszkania. Reforma psychiatrii dzieci i dorosłych również jest obecnie w trakcie. WHO podkreśla konieczność zapewnienia większej dostępności usług zdrowia psychicznego i włączenia ich do podstawowej opieki zdrowotnej, co pomagałoby w skuteczniejszym zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa w tym zakresie.
