Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ustaliła, że około 31% osób dorosłych w wieku powyżej 15 lat nie było wystarczająco aktywnych fizycznie w 2008 r. Mężczyźni byli nieco bardziej aktywni niż kobiety (odpowiednio 28% i 34% nieaktywnych osób). Niewystarczająca aktywność fizyczna była najwyższa w obu Amerykach i we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, gdzie prawie 50% kobiet było niewystarczająco aktywnych. 40% mężczyzn okazało się niewystarczająco aktywnych w obu Amerykach, podczas gdy we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego było to 36%. Najniższy odsetek braku aktywności fizycznej odnotowano w Azji Południowo-Wschodniej, który wyniósł 15 % w przypadku mężczyzn i 19 % w przypadku kobiet. Prawie we wszystkich krajach WHO stwierdziła, że mężczyźni są bardziej aktywni niż kobiety.
Środowiska fizyczne, ekonomiczne i społeczne mają tendencję do szybkich zmian, co stało się widoczne od połowy ubiegłego wieku. Zmiany dotyczą takich aspektów życia codziennego jak poruszanie się i siedzenie. Transformacja zachodzi na wszystkich płaszczyznach - od transportu i komunikacji do środowiska pracy i technologii. Są związane ze znacznie zmniejszonym zapotrzebowaniem na aktywność fizyczną.
Aktywność fizyczna wyraźnie prowadzi do zwiększenia wydolności fizycznej, poprawia zdolność wysiłkową i zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu różnych chorób i zaburzeń, co skutkuje niższym wskaźnikiem zachorowalności oraz zmniejszoną umieralnością ogólną i specyficzną. Średnia długość życia również ulega wydłużeniu. Bierność fizyczna zwiększa także ryzyko chorób wieńcowych i naczyniowo-mózgowych, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, niektórych nowotworów (np. płuc, prostaty, piersi, okrężnicy, innych), osteoporozy, złamań oraz demencji.
Wśród osób starszych, które "nie tylko kontynuują, ale również inicjują" aktywność fizyczną, zaobserwowano wydłużenie życia i polepszenie codziennego funkcjonowania. Ze względu na zależność między stopniem aktywności fizycznej a stanem zdrowia, dzieci i młodzież powinny ćwiczyć codziennie przez około 60 minut. Ćwiczenia powinny być przyjemne, rozwijające i najlepiej, by składały się z różnych form aktywności.
Siedzący tryb życia
Siedzący tryb życia obejmuje siedzenie podczas dojazdu do pracy, w domu, podczas pracy oraz w czasie wolnym. Powszechnie siedzący tryb życia obejmuje oglądanie telewizji, granie w gry wideo, korzystanie z komputera (określane jako"czas ekranowy"), prowadzenie samochodu i czytanie.
Istnieje różnica między osobą prowadzącą siedzący tryb życia a osobą nieaktywną fizycznie. Bycie "nieaktywnym fizycznie" oznacza nie wykonywanie wystarczającej ilości aktywności fizycznej (innymi słowy, brak spełnienia wytycznych dotyczących aktywności fizycznej). Prowadzenie siedzącego trybu życia oznacza jednak siedzenie lub leżenie przez długi czas. Tak więc, osoba może wykonywać wystarczającą ilość aktywności fizycznej, aby spełnić wytyczne i nadal zaliczać się do tej grupy, jeśli spędza dużą część dnia siedząc w pracy, leżąc w domu, podczas nauki, w podróży lub w czasie wolnym.
Czynności polegające na siedzeniu, takie jak oglądanie telewizji, korzystanie z komputera czy jazda samochodem, zazwyczaj mieszczą się w przedziale od 1,0 do 1,5 MET (jednostka podstawowej przemiany materii).[4] Ogólnie rzecz biorąc oznacza to, że siedzenie i leżenie zaliczają się do siedzącego trybu życia. Aktywność fizyczna o charakterze umiarkowanym lub intensywnym, to na przykład jazda na rowerze, pływanie, chodzenie czy bieganie. Tego typu aktywność może być wykonywana w różnych pozycjach ciała, przy czym wymaga wydatku energetycznego w wysokości od 3 do 8 MET. Czynności o małej intensywności, to z kolei te wykonywane w pozycji stojącej, ale wymagające wydatku nie większego niż 2,9 MET.
Czynniki środowiskowe
Miejsce zamieszkania wpływa na to, w jaki sposób żyjemy. Wpływ na naszą aktywność mają takie czynniki jak: obecność chodników oraz chronionych ścieżek rowerowych przy jezdni, ulice zaprojektowane tak, by spowalniały ruch samochodowy i zapewniały bezpieczne przejścia dla pieszych. Innymi obiektami, które zachęcają do aktywności fizycznej wśród mieszkańców, są parki, siłownie, sklepy i inne miejsca, do których można dojść pieszo. Ludzie rezygnują z wysiłku fizycznego z różnych względów, jednak główną rolę odgrywa "środowisko zabudowane", czyli świat stworzony przez człowieka. Są to na przykład miasta, dzielnice, ulice, budynki, parki i ścieżki rowerowe. Kolejnym ważnym aspektem jest społeczeństwo, w którym żyjemy. Wspierające rodziny i współpracownicy w dużym stopniu wpływają na chęć do podjęcia aktywności fizycznej.
Czynniki składające się na inicjowanie i praktykowanie aktywności fizycznej zostały podzielona na te, które są niezmienne (wiek, płeć, rasa, pochodzenie etniczne) oraz te, które są uznawane za zmienne (cechy behawioralne i osobowościowe, okoliczności środowiskowe i środowisko społeczne).
By skrócić czas spędzany w pozycji siedzącej, można wykorzystać szeroką gamę najnowszych technologii, na przykład biurko z regulacją wysokości. Czas i miejsce pracy również ulegają modyfikacji. Często siedzenie w pozycji siedzącej wynika z charakteru wykonywania danego zawodu. Z tego powodu czas pracy siedzącej jest podzielony na mniejsze odcinki.
Aktywne środki transportu obejmują nie tylko chodzenie i stanowią alternatywę dla długich godzin spędzonych w samochodzie. Oprócz tego, zaleca się aktywny wypoczynek, na przykład w formie wydarzeń kulturalnych.
Otoczenie, w którym żyjemy oraz zasady, które nim kierują, mają spory wpływ na to, jak, gdzie, kiedy oraz jak intensywnie ćwiczymy.
Tak jak brak aktywności fizycznej jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do epidemii otyłości, tak stworzenie środowiska sprzyjającego aktywności jest jedynym sposobem na odwrócenie tej tendencji. Istnieje wiele elementów środowiska, które sprzyjają uprawianiu sportu. Są to na przykład budynki, ulice, środowisko, które zachęca do spacerów i jazdy na rowerze. Do ważnych atrakcji należą również parki i place zabaw oraz bezpieczne dzielnice.
Urbanizacja
Na zainteresowanie aktywnością fizyczną wpływają zarówno cechy indywidualne, jak i środowisko społeczne. To, czy dana osoba jest aktywna fizycznie, czy też nie, zależy od cech demograficznych, takich jak płeć, wiek i pochodzenie etniczne, oraz od cech społeczno-ekonomicznych, takich jak wykształcenie czy dochód [8].
Intensywna urbanizacja spowodowała pojawienie się wielu czynników środowiskowych, które mogą zniechęcać do aktywności fizycznej.
Wśród nich są:
- przemoc
- duże natężenie ruchu
- niska jakość powietrza
- zanieczyszczenie powietrza
- brak parków
- brak chodników
- brak obiektów sportowych i rekreacyjnych
Z tego powodu po drogach w ośrodkach miejskich porusza się więcej samochodów, a mniej rowerów i pieszych. Dzielnice są gęsto zaludnione, co sprawia, że przestrzeń rekreacyjna na świeżym powietrzu jest znacznie zredukowana. Duże miasta oferują większą ekspozycję na masowy marketing żywności i napojów, który może mieć wpływ na zrezygnowanie z tradycyjnej diety. Ponadto w ośrodkach miejskich praca odbywa się głównie w pozycji siedzącej, na przykład przy produkcji w fabryce lub za biurkiem w biurze. Istnieje znacznie mniej jest miejsc pracy, które wymagają wysiłku fizycznego (np. rolnictwo).
Dzieci
Dzieci spędzają dużą ilość czasu w pozycji siedzącej. Ich tryb życia wymaga tego na przykład podczas zajęć edukacyjnych, siedzenia w komunikacji miejskiej, podczas wykonywania obowiązków domowych lub podczas zabawy. Dla dzieci w wieku szkolnym, głównym zajęciem jest nauka, co sprawia, że większość dnia w szkole dzieci spędzają na siedząco. Również odrabianie pracy domowej odbywa się w tej pozycji. Czas jazdy do i ze szkoły jest zazwyczaj długi, co sprawia, że dzieci siedzą w autobusach, pociągach i samochodach. Podobnie jest podczas spożywania posiłków i dbania o higienę. Zajęcia rekreacyjne i zabawa w formie siedzącej obejmują przykładowo czytanie książek lub używanie urządzeń elektronicznych. Długie przebywanie w pozycji siedzącej może mieć negatywny wpływ na zdrowie i rozwój dziecka. Może spowodować zaburzenia metabolizmu, ograniczyć aktywność nerwowo-mięśniową, spowodować długotrwałe upośledzenie postury lub tiki nerwowe. Brak aktywności fizycznej ma również wpływ na doświadczenia społeczno-emocjonalne, a także na doświadczenia poznawcze i inne aspekty życia, takie jak na przykład jakość snu.
Rodzina może zapewnić warunki korzystne dla uprawiania aktywności fizycznej. Badania wykazały, że rodzice są szczególnie ważni jako wzorzec, który zachęca do aktywności fizycznej dzieci i młodzież. Rola rodziców obejmuje wiele istotnych aspektów życia codziennego; od kupowania sprzętu sportowego i zabierania dzieci na treningi, po opłacanie zajęć i motywowanie dzieci. Inne ważne czynniki wychowawcze, które wpływają pozytywnie na aktywne spędzanie czasu, to poziom zaangażowania ojca i matki w życie dziecka, a także relacje z rodzeństwem. Ważny jest również czas spędzany na świeżym powietrzu, a także zamożność rodziny [6].
Młodzież
Wśród nastolatków czas spędzony na oglądaniu telewizji został powiązany z używaniem narkotyków, zmniejszeniem poczucia własnej wartości, pogorszeniem stanu kości, zwiększonym ryzykiem wystąpienia objawów zespołu metabolicznego i chorób układu krążenia. Inne czynniki to brak postawy prospołecznej, zwiększona agresja, pogorszenie się ocen w szkole, depresja i obniżenie jakości życia. Co istotne, bierność fizyczna ma swój początek w dzieciństwie lub młodym wieku i jest kontynuowana w życiu dorosłym. Nastolatki powinny spędzać nie więcej niż 2 godziny dziennie w pozycji siedzącej, czyli na przykład używając urządzeń elektronicznych lub oglądając telewizję. Politycy zajmujący się takimi dziedzinami jak zdrowie, edukacja i opieka społeczna powinni być świadomi znaczenia i korzyści płynących z ograniczenia zachowań siedzących wśród młodzieży. Skuteczne działania mające na celu ograniczanie czasu spędzanego przez młodych ludzi w pozycji siedzącej to na przykład akcje wspierające aktywne środki transportu i aktywny wypoczynek w szkołach i nie poza nią .
Na przykładzie dzieci i młodzieży udokumentowano powiązania pomiędzy środowiskiem zabudowanym a aktywnością fizyczną. Mieszkanie w pobliżu parków i innych obiektów rekreacyjnych, a także wysokie walory estetyczne otoczenia, wiążą się ze wzrostem aktywności fizycznej wśród młodych ludzi. Z tego wynika, że dzieci potrzebują miejsc odpowiednio przystosowanych do zabawy, które są umiejscowione w pobliżu ich domów. Młodzi ludzie mieszkający w dzielnicach, w których są miejsca zachęcające do spacerów,
częściej angażują się w aktywność fizyczną niż ich rówieśnikami mieszkający poza miastem.
Młodzi ludzie, którzy mieszkają w odpowiednio przystosowanych dzielnicach, częściej spacerują lub jeżdżą do szkoły na rowerze. Dzieci mogą wykorzystywać ulice jednokierunkowe w celu zabawy, jako że natężenie ruchu ulicznego jest niewielkie. Dlatego też podmiejskie sieci dróg o niskiej dostępności mogą jednocześnie ograniczać chodzenie do szkoły oraz ułatwiać aktywny wypoczynek wśród dzieci i młodzieży.
W przypadku młodzieży, istnieją mocniejsze dowody na to, że obecność chodników przy drogach jest związana z wysokim poziomem aktywności fizycznej. Tereny szkolne przeznaczone do różnych form aktywności mogą być odpowiedzialne za zwiększenie aktywności w czasie wolnym, np. po obiedzie. Wydaje się, że młodzi ludzie na ogół korzystają z tych samych czynników środowiska zabudowanego, co dorośli, lecz istnieją dodatkowe elementy środowiska (np. szkoły) i formy ruchu (np. spacerowanie i jazda do szkoły na rowerze), które należy uwzględnić w przypadku dzieci i młodzieży.
Dorośli
Spora liczba osób dorosłych, które żyją na zachodzie, jest nieaktywna fizycznie, pomimo iż zdają sobie sprawę z potencjalnie negatywnych skutków zdrowotnych, które wynikają z siedzącego trybu życia. Skuteczne terapie dostosowują konkretne programy do indywidualnych potrzeb człowieka, uwzględniając poziom sprawności fizycznej. Umożliwiają tym samym indywidualną kontrolę aktywności fizycznej i jej rezultatów oraz zapewniają wsparcie emocjonalne ze strony rodziny, rówieśników i reszty społeczeństwa. Regularne angażowanie się w aktywność fizyczną w przypadku osób dorosłych zależy od wielu czynników biologicznych i społeczno-kulturowych.
Badania prowadzone w ramach programów BRFSS (ang. The Behavioral Risk Factor Surveillance System) oraz NHIS (ang. National Health Interview Survey), które odpowiadają za pozyskiwanie informacji o stanie zdrowia pacjentów za pomocą ankiet, wykazały, że poziom aktywności fizycznej osób dorosłych w Stanach Zjednoczonych spada wraz z wiekiem i jest niższy wśród kobiet, mniejszości etnicznych i rasowych, u osób z niższym wykształceniem i niskich dochodach, a także u osób niepełnosprawnych oraz mieszkańców południowo-wschodniego regionu Stanów Zjednoczonych.
Dorośli, którzy mieszkają w pobliżu parków i innych obiektów rekreacyjnych, zazwyczaj uprawiają więcej sportu i częściej angażują się w aktywność fizyczną. Związek ten został udokumentowany w wielu badaniach, ale ze względu na dużą różnorodność stosowanych metod nie jest możliwe ilościowe określenie końcowych wniosków. Estetyka obiektów rekreacyjnych wraz z ogólnym charakterem danych społeczności lokalnych, zostały powiązane z aktywnością fizyczną wśród osób dorosłych. Inne elementy środowiska zabudowanego nie zostały wystarczająco zbadane lub przyniosły niespójne wyniki. Są to na przykład obecność chodników i ich jakość, pozostałe właściwości dróg, dostępność miejsc parkingowych i górzyste ukształtowanie terenu. Zaledwie kilka badań dotyczących środowiska zabudowanego zostało przeprowadzonych w odniesieniu do osób dorosłych w wieku 65 lat i więcej. Ogólne wyniki potwierdzają zależność pomiędzy aktywnością fizyczną a środowiskiem przyjaznym dla osób pieszych i bliskością obiektów rekreacyjnych.
Dorośli z niepełnosprawnością
Do osób z niepełnosprawnościami zaliczają się osoby z poważnymi trudnościami w chodzeniu lub wchodzeniu po schodach, a także w słuchaniu, widzeniu lub koncentrowaniu się oraz zapamiętywaniu lub podejmowaniu decyzji. Dorośli dotknięci niepełnosprawnością są trzy razy bardziej narażeni na choroby serca, udary, cukrzycę lub raka niż pełnosprawni dorośli. Aerobowa aktywność fizyczna może pomóc zmniejszyć występowanie przewlekłych chorób, jednak prawie połowa niepełnosprawnych dorosłych nie podejmuje w czasie wolnym aktywności fizycznej w postaci aerobowej.
Zadbaj o swoje zdrowie!
Artykuł przygotowany we współpracy z Centrum Medycznym 3xZdrowie zajmującym się kompleksową terapią w zakresie chorób i zaburzeń psychosomatycznych, depresji, nerwic oraz profilaktyki w tym zakresie. Wśród chorób, które mają podłoże psychosomatyczne, wymienia się przede wszystkim: zaburzenia układu krążenia (np. nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa), układu pokarmowego (np. choroba wrzodowa, zespół jelita nadwrażliwego), układu oddechowego (np. astma oskrzelowa), niektóre rodzaje otyłości, zaburzenia snu, migreny, cukrzycę, zaburzenia odżywiania i inne. Często z zaburzeniami psychosomatycznymi współistnieją depresja o różnym nasileniu, nerwice czy lęk.
undefined
