Insulinooporność (ang. insulin resistance, IR) to stan, w którym komórki (głównie mięśni, wątroby i tkanki tłuszczowej) tracą wrażliwość na działanie insuliny – hormonu, który reguluje poziom glukozy we krwi. Pomimo prawidłowego stężenia insuliny we krwi, trzustka zmuszona jest do zwiększonego wydzielania tego hormonu, aby kontrolować poziom cukru. Pierwotnie prowadzi to do hiperinsulinemii, ale później, gdy trzustka nie może już produkować więcej insuliny, dochodzi do hiperglikemii, czyli zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi, co może prowadzić do cukrzycy typu 2. Uważa się, że insulinooporność może poprzedzać rozwój cukrzycy typu 2 nawet o 10-15 lat.
A jakie są objawy insulinooporności? Objawy te mogą być dość subtelnymi sygnałami, takimi jak zmęczenie, obniżony nastrój, rozdrażnienie, "mgła umysłowa", senność po posiłku, problemy skórne czy trudności w utrzymaniu prawidłowej wagi ciała. Ponadto, insulinooporność może prowadzić do napadów wilczego głodu, zachcianek na jedzenie, większej ochoty na niezdrowe przekąski i słodycze. Te objawy często nie są natychmiastowe, podobnie jak konsekwencje samej insulinooporności, które mogą być bardzo poważne, obejmując cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, stłuszczenie wątroby, miażdżycę czy zawał serca. Insulinooporność może także negatywnie wpływać na płodność, powodując problemy z zajściem w ciążę czy nadmiernym owłosieniem.
Co zatem powoduje insulinooporność? Istnieje kilka głównych czynników, które wpływają na wrażliwość komórek na insulinę, w tym genetyka, aktywność fizyczna i rodzaj otyłości. Nie oznacza to jednak, że insulinooporność występuje tylko u osób z nadwagą, mało aktywnych fizycznie z genetycznymi predyspozycjami – może dotyczyć każdego. Wśród czynników ryzyka insulinooporności wymienia się m.in.:
- Genetykę
- Zaburzenia hormonalne, takie jak PCOS (zespoły policystycznych jajników)
- Nieprawidłową dietę bogatą w przetworzoną żywność, cukier i niezdrowe tłuszcze
- Niski poziom aktywności fizycznej i siedzący tryb życia
- Palenie tytoniu i spożywanie alkoholu
- Nadwagę i otyłość, szczególnie otyłość brzuszną
- Niektóre leki, takie jak antykoncepcyjne, przeciwdepresyjne, przeciwpadaczkowe
- Niedobór snu, przewlekły stres, zaburzenia rytmu dobowego
Osoby z nadciśnieniem tętniczym, chorobami autoimmunologicznymi, historią cukrzycy ciążowej, urodzeniem dziecka o wadze powyżej 4 kg oraz osoby, których krewni mieli cukrzycę typu 2, są szczególnie narażone na insulinooporność.
Jak diagnozować insulinooporność? Jednym z podstawowych badań jest ocena poziomu glukozy i insuliny we krwi oraz obliczanie wskaźnika insulinooporności HOMA-IR. Podstawą leczenia insulinooporności jest zdrowy styl życia, obejmujący zrównoważoną dietę i regularną aktywność fizyczną. W przypadku braku oczekiwanych efektów, stosuje się leczenie farmakologiczne.
Co powinny robić osoby z insulinoopornością? Oto kilka praktycznych wskazówek:
- Regularna aktywność fizyczna, co najmniej 30 minut pięć razy w tygodniu.
- Zbilansowana dieta, ograniczenie spożycia produktów o wysokim indeksie glikemicznym, spożywanie warzyw, białka i zdrowych tłuszczów.
- Regularne posiłki w odstępach 3-5 godzin.
- Spożywanie produktów bogatych w błonnik, które opóźniają wchłanianie węglowodanów.
- Unikanie dań składających się wyłącznie z węglowodanów, zawsze łącząc je z białkiem i tłuszczami.
- Wybór jak najmniej przetworzonych produktów.
- Unikanie cukru i wybieranie zamienników cukru, które nie podnoszą poziomu glukozy we krwi.
- Spożywanie większości kalorii w pierwszej połowie dnia.
- Ostatni posiłek spożywaj 2-3 godziny przed snem.
- Stosowanie sprawdzonych suplemnetów diety
