Pragmatyczne rozumienie metodologii
nauka o metodach działalności naukowej stosowanych na jej badaniach
opis postępowania badawczego bez jej oceny
Apragmetyczne – nauka o wytworach nauki w postaci pojęć, twierdzeń
Metodologia pragmatyczna – nauka o metodach badań i stosowanych w nauce procedurach badawczych, opis i analiza reguł postępowania badawczego nauka szczegółowa
Metodologia apragmatyczna – nauka o wytworach pojęć, twierdzeń, teorii nauk, o strukturze systemów naukowych
Metodologia jako nauka opisowa – poddaje się analizie metody postępowania badawczego, charakterystyczne dla danej dyscypliny, lub dla określonego rodzaju problemów – rejestruje się tylko, nie ocenia, nie porównuje z normami
Metodologia jako nauka normatywna – przedstawia określone reguły metodologiczne, które możemy traktować jako kryterium oceny, wzorce. Mówi jak należy postępować by realizować cele proce badawczego. Porównywanie do wzorców, standardów
Metodologia nauki – bada czynności lub rezultaty poznawcze występujące we wszystkich dyscyplinach, mówi jak uzasadnić twierdzenia, jak skonstruować system naukowy
Nauka – działanie społeczne mające na celu obiektywne poznanie rzeczywistości, cel – poszukiwanie prawdy
Metodologia szczegółowa – ustala normy określonej nauki
Nauka – system ludzkiej działalności zmierzające do realizacji określonych celów. To proces zdobywania wiedzy i efekt tego procesu (dane, wiedza)
proces badania rzeczywistości
uogólnienie wyników badań
informowanie (nauczanie) o tych wynikach – informacja naukowa
fakty – teoria – przewidywania – fakty
Teoria służy przewidywaniu.
[-------]
FAKTY
1)„fakty czyste” – zmysłowa percepcja rzeczywistości (wrażenia)
2)fakty składające się na rozpoznanie i opisanie bezpośrednio doświadczeń – spostrzeżenia
3)fakty zwane „konstruktami hipotecznymi” – fakty rozpoznawane w wyniku abstrakcyjnego rozumowania
ELEMENTY KAŻDEJ NAUKI – (elementy dyscypliny naukowej)
przedmiot badań :
przyrodnicze (fizyka, chemia)
nauki społeczne (socjologia, ekonomia)
zakres badań
zadania badawcze :
teoretyczne (obiektywne poznanie procesu rzeczywistości)
praktyczne (praktyczne wyjaśnienie sposobów i zastosowań poznanych praw)
terminologię (własny język)
instytucje
metody i techniki badań :
nauki formalne (dedukcyjne) matematyka, logika
nauki empiryczne (indukcyjne) fizyka, chemia
Nauki nomotetyczne (nomologiczne) – wykrywanie ogólnych prawidłowości rządzących badanymi zjawiskami (chemia, biologia)
Nauki idiograficzne (nienomologiczne) – oparte na opisach jednostkowych faktów (historia)
Funkcje (zadania) nauki:
diagnostyczna
prewidystyczna
poznawcza
psychologiczna
technologiczna
BADANIA NAUKOWE
Polega na postawieniu problemu badań i rozwiązaniu tego problemu – czynności badawcze
Badania dzielimy pod względem wykorzystania ich wyników :
podstawowe – ogólny rozwój wiedzy, wykrycie określonych prawidłowości
stosowane – ułatwiają realizację jakiegoś celu praktycznego
rozwojowe – wykorzystuje wyniki badań stosowanych – rezultatem jest praca innowacyjna
PRACE NAUKOWE DZIELIMY NA:
1)TEORETYCZNE – omówienie określonych koncepcji lub teorii naukowych wraz z rysem historycznym i oceną
2)PRZEGLĄDOWE – to przegląd literatury naukowej dotyczącej danego problemu
3)EMPIRYCZNE – wymagają przeprowadzenia badań
deskryptywne – umożliwiają dokonanie klasyfikacji badanych zjawisk, prezentację faktów, dokonanie ich opisu, analizy
eksplantacyjne – dotyczą związków i zależności przyczynowych zachodzących między określonymi zjawiskami, wyjaśniają ich funkcjonowanie
replikacyjne – to prace, które zestawiają wyniki badań już przeprowadzonych np.: aktualnymi lub z inną populacją
PROCES BADAWCZY – szereg czynności tworzące zamkniętą całość czynności badawczych (formułowanie problemu, szukanie rozwiązania, przedstawienie wyników)
1) problem
2) koncepcja rozwiązania
3) teoretyczna ocena koncepcji
4) weryfikacja
5) wyprowadzenie wniosków
ROZWÓJ NAUKI – koncepcja T. Kuhna PARADYGMAT powszechnie uznany system działania np. odkrycie Kopernika
BEZPOŚREDNIA
DEFINICJA ANALITYCZNA (sprawozdawcza) – to odpowiedz na pytanie, co oznacza dane słowo, wyjaśnia sens terminów
PYTANIE SYMANTYCZNE pytanie o znaczenie danego terminu
DEFINICJA SYNTETYCZNA – to nadawanie już istniejącemu terminowi nowy sens
STRUKTURA DOBREJ DEFINICJI:
DEFINIENDUM – człon określony definiowany
DEFINIES – człon określający, definiujący
Definiowanie danej nazwy A, porównanie jej zakresem jakiejś nazwy ogólniejszej B, dołączenie nazwy C która zawęża ten zakres
Bursztyn(A) Żywica(B) Skamieniała(C)
METODY TWORZENIA DEFINICJI ANALITYCZNYCH
INDUKCYJNA – porównywanie poszczególnych przypadków do uzyskania myśli ogólnej
[desygnat – wiele znaczeń jednego słowa]
SŁOWOTWÓRCZA – w słowie definiowanym wyróżnia się części składowe z których one powstało i zgodnie ze znaczeniami tych składowych układa się definicję słowa
FILOLOGICZNA – porównywanie wypowiedzi w których słowo jest zawarte
[np.: czytanie tekstu obcojęzycznego i domyślanie się znaczeń wyrazów z kontekstu zdania]
INTUICYJNA – wymyślanie definicji analizując wybrany desygnat danej nazwy
Tłumaczenie, domyślanie, uczenie się z kontekstu
[-------]
DEFINICJA REGULUJĄCA – reguluje zakres definicji analitycznej (zawęża lub rozszerza)
Zakres – zbiór desygnatów które obejmuje definicja
Desygnat – słowny odpowiednik rzeczy
1)Definicja analityczna za wąska występuje wtedy gdy zakres członu określającego nie obejmuje pewnych desygnatów należących do zakresu członu określonego
2)Definicja analityczna za szeroka – zawiera takie desygnaty które nie należą do zakresu członu określanego
3)Błędne koło bezpośrednie – określenie terminu poprzez terminy zawierające w charakterze składnika ten że termin (kiedy używamy słowa definiowanego w definicji)
4)Błędne koło pośrednie – określenie terminu A, za pomocą terminu B, gdy termin B jest określany przez termin A
5)Używanie w definicji z nieznajomymi wyrazami
Definicja – to zdanie podające taką charakterystykę pewnego przedmiotu czy też przedmiotów pewnego rodzaju, którą tylko tym przedmiotom można przypisać; powinna ona ujmować najważniejsze cechy przedmiotów.
KLASYFIKACJA LOGICZNA – wyróżnienie zakresów cząstkowych, stanowiących części zakresu danej nazwy
ZASADY:
KLASYFIKACJA WYCZERPUJĄCA – suma zakresów, na które jest podzielony zakres danej nazwy jest równa całemu temu zakresowi
KLASYFIKACJA ROZŁĄCZNA – żaden element zakresu dzielonego nie zawiera się w dwóch różnych zakresach cząstkowych
ZASADY PODZIAŁU – każdy zakres cząstkowy musi posiadać cechę
PODZIAŁ DYCHOTOMICZNY – podział na dwa elementy
PODZIAŁ KONTRADYKTONICZNY – podział na elementy sprzeczne
KLASYFIKACJA NATURALNA – polega na wyróżnianiu czegoś swoistego dla danej podgrupy
STOSUNEK SYMETRYCZNY – zachodzi zawsze między dwoma rzeczami jednocześnie i obustronnie A↔B np. koleżeństwo
STOSUNEK NIESYMETRYCZNY – zachodzi jednokierunkowo A→B Jan ogląda Piotra, a Piotr Jana nie
STOSUNEK ASYMETRYCZNY - A←B np. ojcostwo, starostwo
STOSUNEK PRZECHODNI – zachodzi między nimi trzema jednostkami nawzajem A→B→C to A→C
STOSUNEK NIEPRZECHODNI – zachodzi między pierwszym i drugim, drugim i trzecim elementem zbioru, ale nie zachodzi między pierwszym i trzecim A→B B→C A≠C
STOSUNEK PRZECIWPRZECHODNI –
UPORZĄDKOWANIE – to wskazanie stosunków asymetrycznych, przechodnich i spójnych w danym zbiorze A←B A→B B→C A≠C
Klasyfikacja jest podziałem spiętrzonym na zakresy te dzielimy dalej na zakresy WSPÓŁRZĘDNE, gdzie każdy z nich (B,C,D) jest zakresem PODRZĘDNYM względem zakresu głównego [A]
PORÓWNANIE – szukanie elementów wspólnych i rozłącznych 2 zbiorów elementów
[-------]
TWORZENIE TYPOLOGII:
wyróżnienie typów (typy idealne) opisanie ich
porównanie analizowanych zbiorów do wyróżnionych typów
grupowanie
ZADANIE LOGICZNE – zdanie oznajmiające, opisujące nam rzeczywistość, musi być jednocześnie
WARTOŚĆ ZDANIA – prawdziwe lub fałszywe – logika dwuwarstwowa
- zdanie prawdziwe: opisuje rzeczywistość taką, jaka ona jest
- zdanie fałszywe: opisuje rzeczywistość inaczej niż jest naprawdę
Wartość logiczna zdania jest obiektywna – nie zależy od poglądów innych osób
KRYTERIUM PRAWDZIWOŚĆI – rozstrzygamy poprzez zmysły, praktykę życiową, społeczną itd.
- zdanie analityczne: jego prawdziwość jest oczywista ze względna samo znaczenie używanych słów. Nie można mu zaprzeczyć bez naruszenia reguł określających znaczenie słów w danym języku
- zdanie wewnętrznie kontradyktoryczne: jest fałszywe co stwierdzamy po znaczeniu użytych w nim słów – jego fałszywość jest oczywista
- zdanie syntetyczne: wartość tych zdań [fałszywe czy prawdziwe] poznajemy dopiero po odwołaniu się do doświadczeń – ich wartość nie jest oczywista i trzeba to sprawdzić
WYPOWIEDZ NIEZUPEŁNA – nie jest zdaniem logicznym dopóki słuchacz nie domyśli się pewnych uzupełnień tej wypowiedzi pominiętych przez mówiącego, musi być kontekst np.: ”deszcz jest pożyteczny”, – dla kogo? i kiedy?
ZDANIE GRAMATYCZNE – konstrukcja z osobową formą czasownika
ZDANIE ZŁOŻONE – oceniamy każde zdanie proste oddzielnie każdy jego fragment gdy tylko jeden fragment jest fałszywy to całe zdanie złożone jest fałszywe
O PRAWDZIWOŚCI nie decyduje większość
www.fit.pl
