Leży w jamie klatki piersiowej, w śródpiersiu dolnym środkowym, w worku osierdziowym.
Worek osierdziowy (saccus pericardiacus):
Jest to podwójny worek surowiczy obejmujący serce. Składa się z dwóch elementów : blaszki trzewnej osierdzia surowiczego (lamina visceralis pericardii serosi), mocno zrośniętej z powierzchnią serca, zwanej także nasierdziem (epicardium); oraz blaszki ściennej osierdzia surowiczego (lamina parietalis pericardii serosi), wzmocnionej od zewnątrz osierdziem włóknistym. Między blaszką ścienną i trzewną osierdzia znajduje się jama osierdzia (cavum pericardii).
Pochodzenie rozwojowe : powstaje w przednim odcinku płyty mezodermalnej z tzw. błon opłucnowo-osierdziowych, przegrody poprzecznej i częściowo z blaszki wewnętrznej mezodermy bocznej.
Umocowanie :
- osierdzie włókniste nieprzerwanie przedłuża się w błonę zewnętrzną wielkich naczyń (pnia płucnego i aorty wstępującej, żył głównych oraz żył płucnych).
- więzadło przeponowo-osierdziowe (de facto zrost z płatkiem środkowym centrum tendineum diaphragmae)
- więzadła mostkowo-osierdziowe górne i dolne
- błona oskrzelowo-osierdziowa (membrana bronchopericardiaca) łączy tylną ścianę osierdzia z tchawicą i oskrzelami głównymi, a ku dołowi z przeponą.
- wyróżniane przez niektórych łącznotkankowe pasma łączące worek osierdziowy z kręgosłupem i bocznie z opłucnymi ściennymi śródpiersiowymi.
Zatoka poprzeczna osierdzia : (sinus transversus pericardii) - powstaje w związku z zakrzywieniem się płodowej cewy sercowej i zbliżeniem się do siebie końców żylnego i tętniczego. Jest ograniczona :
- z przodu ścianą tylną aorty wstępującej i pnia płucnego.
- z tyłu : powierzchnią przednią obu przedsionków.
- od dołu kątem powstałym przez styk przedsionków z wyżej wymienionymi pniami tętniczymi.
- od góry : blaszką ścienną osierdzia rozpiętą między żylnym i tętniczym końcem serca, do której od góry przylega tętnica płucna prawa.
Zachyłki osierdzia : znajdują się w linii przejścia jednej blaszki osierdzia w drugą, między naczyniami. Na powierzchni przedniej do najważniejszych należą : zachyłek pnia płucnego, zachyłek aorty oraz zachyłek żyły głównej górnej; na powierzchni tylnej leży zachyłek zwany zatoką skośną osierdzia (sinus obliquus pericardii). Jest ograniczony :
- ze strony prawej żyłą główną dolną i obu prawymi żyłami płucnymi
- z lewej strony : obiema żyłami płucnymi lewymi
- od góry : kończy się ślepo wstępując ku zatoce poprzecznej osierdzia.
[-------]
Unaczynienie: gałęzie osierdziowe od - tętnic osierdziowo-przeponowych, gałęzi śródpiersiowych, często od tętnic międzyżebrowych przednich, od aorty piersiowej, od tętnic przeponowych górnych, a także dolnych. Krew żylna uchodzi do żył nieparzystych (z tylnej powierzchni) i do żył osierdziowych i osierdziowo-przeponowych, a te do ramienno-głowowych lub bezpośrednio do vena cava superior ( z przedniej powierzchni worka osierdziowego). Uwaga ! Nasierdzie jest unaczynione przez gałęzie tętnic wieńcowych.
Chłonka uchodzi do węzłów chłonnych śródpiersiowych przednich i tylnych.
Unerwienie : Osierdzie surowicze i włókniste otrzymuje włókna bólowe od gałęzi osierdziowych obu nerwów przeponowych, natomiast nasierdzie jest unerwione przez splot sercowy (włókna parasympatyczne przedzwojowe od nn. błędnych i włókna sympatyczne zazwojowe od zwojów przykręgowych pni sympatycznych).
Zawartość :
- serce
- część głęboka splotu sercowego oraz sploty pochodne
- tętnice wieńcowe wraz z rozgałęzieniami
- zatoka wieńcowa
- żyła wielka serca
- żyła serca średnia
- żyła serca mała
- żyły serca najmniejsze
- żyły serca przednie
- końcowy odcinek vena cava superior
- końcowy odcinek vena cava inferior
- końcowe odcinki żył płucnych
- aorta wstępująca
- pień płucny
- naczynia chłonne serca
- tkanka tłuszczowa
- tkanka łączna
Budowa ogólna serca
Serce człowieka jest zbudowane z dwóch przedsionków (atria) i dwóch komór (ventriculi), oddzielonych od siebie odpowiednio przegrodami: międzyprzedsionkową (septum interatriale) i międzykomorową (septum interventriculare) [w przegrodzie międzykomorowej wyróżniamy część błoniastą i część mięśniową].
Można odróżnić podstawę serca (basis), koniuszek (apex) i trzy powierzchnie :
- przednią, zwaną mostkowo-żebrową (facies sternocostalis) utworzoną przez : prawy przedsionek, prawe i lewe uszko, większą część komory prawej i niewielką część lewej komory.
- dolną, zwaną przeponową (facies diaphragmatica) utworzoną przez : głównie lewą komorę, część prawej komory i prawy przedsionek.
- tylną utworzoną przez : lewy przedsionek, część prawego przedsionka i lewą komorę.
(Uwaga !!! wg podręcznika wyróżniamy powierzchnie przednią i tylno-dolną, które się stykają za pomocą powierzchni płucnej po lewej stronie - powierzchnia płucna zanika w stanie skurczu tworząc lewy brzeg serca).
Oś długa stożka sercowego (anatomiczna oś serca) przebiega prostopadle do podstawy serca w kierunku koniuszka. Biegnie od tyłu, góry i strony prawej - ku dołowi, do przodu i na lewo. Kąt jaki tworzy z płaszczyzną poziomą, strzałkową i czołową (zależny od typu konstytucjonalnego budowy ciała, faz cyklu serca, faz oddechu) przeciętnie wynosi 45o w stosunku do każdej z płaszczyzn.
Zewnętrzną granicą między przedsionkami i komorami stanowi bruzda wieńcowa (sulcus coronarius) leżąca prawie prostopadle do osi serca. Granica między prawą komorą i prawym przedsionkiem zaznacza się jako bruzdy międzykomorowe przednia i tylna (sulcus interventricularis anterior et posterior). Obie łączą się na prawym brzegu serca we wcięciu koniuszka serca (incisura apicis cordis). Koniuszek serca należy w całości do lewej komory.
Naczynia wchodzące i wychodzące z serca tworzą koronę serca (corona cordis). Naczynia wychodzące z komór (aorta i pień płucny) wychodzą obok przedsionków na powierzchni przedniej serca z tzw. stożków tętniczych. Poza wymienionymi do podstawy serca wstępują : - do prawego przedsionka : żyła główna górna i dolna
- do lewego przedsionka : cztery żyły płucne.
Na przednich powierzchniach obu przedsionków znajdują się tzw. uszka (auriculae).
Obraz, jaki daje układ żylny serca w badaniu rentgenowskim ma kształt krzyża (tzw. krzyż żylny serca) : ramię podłużne krzyża tworzą obie żyły główne, ramię poziome tworzą żyły płucne.
Pomiędzy przedsionkami a komorami leżą tzw. ujścia przedsionkowo-komorowe (ostium atrioventriculare), a pomiędzy komorami a pniami tętniczymi leżą odpowiednio dla komory lewej ujście aorty (ostium aortae), a dla prawej ujście pnia płucnego (ostium trunci pulmonalis).
[-------]
Do prawego przedsionka uchodzą :
- żyła główna górna (vena cava superior)
- żyła główna dolna (vena cava inferior)
- zatoka wieńcowa (sinus coronarius)
- żyły serca przednie (vv. cordis anteriores)
- żyły serca najmniejsze (vv. cordis minimae)
Do lewego przedsionka uchodzą :
- żyły płucne (vv. pulmonales)
- żyły serca najmniejsze
W przypadku prawej komory :
- uchodzą do niej żyły serca najmniejsze
v wychodzi z niej pień płucny (truncus pulmonalis)
W przypadku lewej komory :
v uchodzą do niej żyły serca najmniejsze
- wychodzi z niej aorta wstępująca (aorta ascendens)
Rzut serca
Ma kształt nieregularnego czworoboku (trapezu).
v Punkt dolny lewy (punkt koniuszka serca) - rzutujemy w V przestrzeni międzyżebrowej w połowie odległości między linią środkowoobojczykową a przymostkową lewą.
Punkt górny lewy (punkt uszka lewego) - rzutujemy w II lewej przestrzeni międzyżebrowej, ok. 2 cm na lewo od linii mostkowej lewej.
Punkt górny prawy (punkt ujścia żyły głównej górnej do prawego przedsionka) - znajduje się na poziomie przyczepu mostkowego chrząstki III prawego żebra, ok. 1 - 1,5 cm na prawo od linii mostkowej prawej.
Punkt dolny prawy (miejsce ujścia żyły głównej dolnej do prawego przedsionka lub punkt podstawy prawej komory) - rzutujemy na poziomie mostkowego przyczepu chrząstki prawego żebra VI ok. 1 - 1,5 cm na prawo od linii mostkowej prawej.
Rzut jam serca na przednią ścianę klatki piersiowej
Przedsionek prawy - jego prawą część od ściany klatki piersiowej oddziela zachyłek żebrowo-śródpiersiowy przedni prawy, nieznaczna część prawego przedsionka zakrywa brzeg przedni prawego płuca.
- rzut rozpoczyna się u przyczepu mostkowego trzeciego lewego żebra, kieruje się najpierw w stronę prawą, a następnie bocznie od prawego brzegu mostka ku dołowi do przyczepu szóstego żebra prawego. Z tego miejsca granica podąża jako rzut bruzdy wieńcowej skośnie na lewo i ku górze do punktu wyjścia u przyczepu trzeciego lewego żebra.
Prawe uszko - rzutuje się na przyczep mostkowy trzeciego prawego zebra oraz na trzecią przestrzeń międzyżebrową i na odpowiednią część trzonu mostka. Ku tyłowi od niego leży aorta wstępująca.
Prawa komora - rzut jest ograniczony linią skośną, która rozpoczyna się u przyczepu mostkowego trzeciego lewego żebra i kończy u przyczepu szóstego prawego żebra. Brzeg lewy tworzy linię słabo wypukła w stronę lewą, która od przyczepu mostkowego trzeciego lewego żebra podąża do piątej lewej przestrzeni międzyżebrowej, gdzie kończy się przyśrodkowo od granicy chrzęstno-kostnej sąsiednich żeber. Dolny brzeg ograniczony jest słabo wypukłą linią biegnącą w stronę prawą od powyższego punktu w piątej lewej przestrzeni międzyżebrowej do przyczepu mostkowego szóstego prawego żebra.
Lewy przedsionek - nie przylega do przedniej ściany klatki piersiowej, tylko lewe uszko jest widoczne po stronie bocznej pnia płucnego - jego rzut pada na trzecią lewą chrząstkę żebrową.
Lewa komora - wąskim pasmem wytwarza powierzchnię mostkowo-żebrową serca, sięga ono od trzeciej lewej chrząstki żebrowej do piątej przestrzeni międzyżebrowej (obejmując koniuszek serca).
www.fit.pl
