Wielkość i wymiary
dł.12-20 cm,wys.4-5 cm, grubość 2-3 cm, waga 70-100 g, kształt ryby
Sąsiedztwo
- Głowa - sąsiaduje ze wszystkimi częściami XII-icy, powierzchnia tylna z naczyniami krezkowymi górnymi, ż.wrotną, przewodem żółciowym wspólnym, naczyniami nerkowymi prawymi i v.cava inferior.
- Trzon - powierzchnia przednia przez torbę sieciową z tylną ścianą żołądka, powierzchnia tylna z aorta brzuszną, tt.nerkowymi, ż.nerkową lewą, lewą nerką i lewym nadnerczem.
- Ogon - biegnie w więzadle przeponowo-śledzionowym i sąsiaduje ze śledzioną Wzdłuż górnego brzegu trzustki biegną naczynia śledzionowe, wzdłuż brzegu przedniego (wg niektórych dolnego) - biegnie przyczep korzenia krezki okrężnicy poprzecznej. Przez wcięcie trzustki przechodzą t.i ż.krezkowa górna.
Budowa (w tym histologiczna) i czynność
W trzustce wyróżniamy głowę, trzon i ogon. Głowa jest spłaszczona w kierunku przednio-tylnym,stąd wyróżniamy na niej pow. przednią i tylną. Na dolnym brzegu głowy trzustki znajduje się wcięcie trzustki [incisura pancreatis],przez które przechodzą naczynia (t. i ż.) krezkowe górne. Od tylnej pow. głowy trzustki odchodzi wyrostek haczykowaty [processus uncinatus] leżący do tyłu od naczyń krezkowych górnych w miejscu ich przejścia przez wcięcie trzustki. Przejście głowy w trzon nosi nazwę szyjki trzustki, leży ona nad .Trzon ma na przekroju kształt trójgraniasty. Wyróżniamy w nim: powierzchnie tylna, przednia i dolna oraz 3 brzegi przedni, górny i dolny. Początkowy odcinek pow.przedniej trzonu w pobliżu głowy uwypuklony jest ku górze. To uwypuklenie nazywamy guzem sieciowym [tuber omentale]. Ogon jest spłaszczony, leży w więzadle przeponowo-śledzionowym i dochodzi do wnęki śledziony.
Trzustka jest gruczołem zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczym. Część zewnątrzwydzielnicza jest zbudowana z jednostek czynnościowych, zwanych pankreotonami. Pankreoton jest zbudowany z pęcherzyka wyścielonego komórkami pęcherzykowymi, zawierającymi białko enzymatyczne - zymogen oraz wstawki wysłanej komórkami wstawkowymi - produkują wodę i wodoroweglany HCO3-. Komórki pęcherzykowe są pobudzane do wydzielania poprzez hormon CCK-PZ (choleocystokinina - pankreozymina), a komórki wstawkowe przez sekretynę. Kilka pankreotonów tworzy zrazik trzustki. Z połączenia ich wstawek powstaje przewód biegnący od zrazika do przewodu trzustkowego. Część wewnątrzwydzielnicza jest utworzona przez wysepki Langerhansa, rozmieszczone w całej trzustce, choć najwięcej ich występuje w ogonie a najmniej w głowie. W całej trzustce jest około 2 mln. wysepek. W każdej wysepce leżą komórki: A - produkują glukagon, B - insulinę (70% komórek),D (12%) - somatostatyna i PP - produkują polipeptyd trzustkowy.
[-------]
Przewody trzustki
Trzustka ma 2 przewody odprowadzające:
- przewód trzustkowy główny Wirsunga
- dodatkowt Santoriniego
Ductus pancreaticus Wirsungi: br- rozpoczyna się w obrębie ogona trzustki przez połączenie mniejszych przewodzików zrazików trzustkowych, biegnie nieco zygzakowato przez ogon i trzon trzustki, wewnątrz tkanki łącznej międzyzrazikowej ku dołowi i na stronę prawą wzdłuż długiej osi narządu bliżej ściany tylnej, wzdłuż swego przebiegu przyjmuje drobniejsze rozgałęziające się przewody. Przechodząc z trzonu do głowy na wysokości szyjki trzustki kieruje się ku dołowi i na prawo i uchodzi najczęściej wraz z przewodem żółciowym wspólnym na brodawce dwunastniczej większej Vatera do cz. zstępującej XII. [dł. ok.20 cm,średnica w ogonie ok. 2 mm a w głowie 4 mm]
Ductus pancreaticus accessorius Santorini: br> biegnie w głowie trzustki. Łączy on przewód trzustki główny z ujściem na brodawce dwunastniczej mniejszej Santoriniego. Przewód ten może nie mieć odrębnego ujścia do XII i wówczas jest tylko dopływem przewodu Virsunga. [dł. ok.5 cm, średnica 1 mm].
Umocowanie
- Do tylnej ściany brzucha poprzez warstwę tk. łącznej będącej pozostałością sklejonych blaszek otrzewnej w okresie rozwoju płodowego
- Głowa jest objęta pętlą XII i łączy się przewodami trzustkowymi z częścią zstępującą XII
- Otrzewna ścienna pokrywa trzustkę od przodu
- Ogon trzustki biegnie w więzadle przeponowo-śledzionowym
Unaczynienie
-
.Górna część głowy trzustki jest unaczyniona przez:
-a.pancreatico-duodenalis superior od a.gastroduodenalis (dzieli się na gałąź przednią i tylną).
-rami pancreatici a.hepatica communis - Dolna część głowy przez a. pancreaticoduodenalis inf. od a. mesenterica sup. (dzieli się na gałąź przednią i tylną)
- Trzon i ogon są unaczynione przez gałęzie trzustkowe od t.śledzionowej
Krew żylna odpływa żż. towarzyszą tętnicą i uchodzą do ż. krezkowej górnej. Drobne żyły uchodzą też do ż. śledzionowej.
Odpływ chłonki
- Do ww. chł. trzustkowo - śledzionowych biegnących wzdłuż górnego brzegu trzustki, stąd naczynia biegną wzdłuż t. śledzionowej do ww. chł. trzewnych
- Do ww.chł.trzustkowych górnych i dolnych wzdłuż górnego i dolnego brzegu głowy trzustki, a z nich wzdłuż odpowiednich tętnic do ww. chł. trzewnych
Unerwienie
Do trzustki dochodzą włókna autonomiczne w splotach otaczających tętnice. Włókna sympatyczne są pozazwojowe i pochodzą od splotu trzewnego a włókna parasympatyczne są przedzwojowe od nn. błędnych. Sploty dochodzące do trzustki są uzwojone - zawierają zwoje parasympatyczne, w których te włókna mają synapsy.
Funkcja
- Czynność wewnątrzwydzielnicza - produkcja insuliny, glukagon, somatostatyna i polipeptyd trzustkowy
- Czynność zewnątrzwydzielnicza - produkcja soku trzustkowego.
Sok trzustkowy c. w. 1.025, pH 8 dlatego zobojętnia sok żołądkowy, objętość 1-3 l/dobe. Skład - H2O, enzymy, Na+, K+, Cl-, HCO3-.
Enzymy:
-Proteolityczne: trypsyna, chymotrypsyna, elastazy, karboksypeptydazy
-Lipolityczne: lipaza trzustkowa, fosfolipaza, esterazy
www.fit.pl
