Termin brzmi bardzo tajemniczo, ale samo zjawisko jest bardzo proste.Przez równowagę kwasowo-zasadową najogólniej rzecz biorąc, rozumiemy prawidłowe rozmieszczenie kationów H+ w poszczególnych przestrzeniach wodnych ustroju. Warunkuje to odpowiednie pH komórek i prawidłowy przebieg procesów życiowych.
Warunki fizjologiczne
Równowaga kwasowo-zasadowa stanowi bardzo ważny element równowagi (homeostazy) ustrojowej. Zależy ona w istotnym stopniu od ilości spożytych płynów i pokarmów stałych, od stosunku całkowitej podaży nielotnych kwasów (lub zasad) do ich wydalania. Wiele produktów przemiany materii to kwasy (siarkowy, węglowy, fosforowy, acetooctowy), dlatego nawet w warunkach fizjologicznych istnieje tendencja do zakwaszania ustroju. Jednocześnie stan równowagi często ulega zaburzeniom w przebiegu różnych chorób.
Pierwiastki kwaso- i zasadotwórcze
Produkty spożywcze działają na ustrój zakwaszająco lub alkalizująco, zależnie od zawartych w nich pierwiastków kwaso- i zasadotwórczych. Dlatego też skład diety wywiera znaczny wpływ na gospodarkę kwasowo-zasadową organizmu. Do pierwiastków kwasotwórczych zaliczamy: chlor, fosfor i siarkę. Do alkalizujących natomiast należą m.in.: sód, potas, wapń i magnez.
Milirównoważniki
Istnieje miernik charakteru kwaso- i zasadotwórczego poszczególnych produktów żywnościowych. Określa się go obliczając stosunek sumy milirównoważników pierwiastków kwasotwórczych do zasadotwórczych w określonych produktach spożywczych. Obliczony stosunek milirównoważników kwasowych do zasadowych jest charakterystyczny jedynie danego produktu. Jeśli stosunek jest większy niż 1, to ma kwasotwórczy charakter. Natomiast, jeśli uzyskany wynik jest mniejszy niż 1, to badany produkt wywiera wpływ zasadotwórczy. Im wartość tego stosunku jest większa, tym produkt jest bardziej kwasotwórczy.
[-------]
Ważna dieta
Na utrzymanie odpowiedniego odczynu kwasowo-zasadowego krwi i płynów tkankowych duży wpływ ma sposób odżywiania się. Pewne produkty spożywcze działają na organizm zasadowo, inne zakwaszająco. Niestety większość produktów spożywczych będących podstawą naszej diety, ma nadmiar składników zakwaszających. Dotyczy to przede wszystkim mięsa i jego przetworów, drobiu, jaj (zwłaszcza żółtka), w nieco mniejszym stopniu produktów zbożowych. Dlatego należy zadbać o spożywanie odpowiedniej ilości produktów zasadotwórczych – alkalizujących ustrój. Należą do nich m.in.: warzywa, owoce, mleko i jego przetwory.
Wobec istnienia w organizmie skłonności zakwaszających, należy zadbać, aby dieta była urozmaicona. Umiejętny dobór produktów spożywczych do prawidłowego zestawienia dziennych racji pokarmowych zapobiega powstawaniu kwasicy ustrojowej.
|
Produkty spożywcze |
|
|
Działanie kwasotwórcze |
Działanie zasadotwórcze |
|
Kasza jęczmienna |
Mleko |
|
Chleb pszenny |
Ziemniaki |
|
Bułki pszenne |
Buraki |
|
Płatki owsiane |
Marchew |
|
Ryż |
Pomidory |
|
Makaron |
Kapusta |
|
Wieprzowina |
Rzodkiewka |
|
Wątroba wieprzowa |
Cytryny |
|
Szynka |
Wiśnie |
|
Polędwica |
Agrest |
|
Wołowina |
Porzeczki |
|
Cielęcina |
Truskawki |
|
Dorsz |
Pomarańcze |
|
Jaja |
Banany |
|
Sery żółte |
Jabłka |
|
Herbata |
Gruszki |
Kwasica
Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej powodują przemieszczanie się elktrolitów, zwłaszcza potasu, który łatwo przechodzi przez błony komórkowe między przestrzeniami wodnymi. Stan, w którym równowaga kwasowo-zasadowa ma tendencję do przesunięcia w stronę wartości pH niższych od poziomu normalnego, nazywa się acidozą (kwasicą).
Zakwaszenie organizmu jest niekorzystne i ustrój broni się przed tym uruchamiając liczne mechanizmy obronne. Należą do nich: zwiększone wydalanie przez płuca dwutlenku węgla, wytwarzanie większych ilości amoniaku oraz wiele złożonych reakcji biochemicznych. Częściej mamy do czynienia z zakwaszeniem organizmu niż z alkallozą. Objawami przewlekłego zakwaszenia są: ból głowy, senność, starczy wygląd, brak apetytu, uczucie stałego zmęczenia. Długotrwała kwasica sprzyja także powstawaniu nadciśnienia, cukrzycy i kamicy nerkowej.
[-------]
Zasadowica
Zasadowica, inaczej bywa określana mianem alkalozy. Jest skutkiem zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Pojawia się, gdy dochodzi do wzrostu pH krwi ponad wartość fizjologicznej normy. Niebezpieczna dla organizmu jest także sytuacja, gdy dochodzi do zasadowicy. Wówczas organizm wydala z moczem więcej związków zasadotwórczych i zatrzymuje dwutlenek węgla.
Alkaloza metaboliczna powstaje w wyniku stosowania niewłaściwej diety, nadmiernej utraty jonów wodorowych i hipokaliemii. Może pojawić się także podczas wymiotów, odsysania soku żołądkowego, biegunki, bardzo silnej diurezy czy stosowania leków alkalizujących. Objawami zasadowicy są: nadmierne pocenie się, biegunka, wymioty, utrata apetytu, apatia.
Postępowanie: uzupełnienie płynów, podawanie roztworów elektrolitowych w celu wyrównania poziomu potasu.
Jak prawidłowo łączyć produkty spożywcze:
Śniadanie:
Bułka pszenna + kawa z mlekiem + ser biały + dżem
Chleb pszenny + polędwica + pomidor + kakao z mlekiem
Płatki owsiane + mleko + banan
Obiad:
Ziemniaki + wołowina + buraczki + sok pomarańczowy
Kasza jęczmienna + cielęcina + marchew + pomidor + kompot
Makaron + wieprzowina + oliwa z oliwek + sos pomidorowy + surówka z kapusty
Podwieczorek:
Ryż + jabłko + gruszka + cynamon + jogurt
Galaretka + dowolne owoce + lekka śmietana
Sałatka owocowa: agrest + wiśnie + czereśnie + maliny + porzeczki
Kolacja:
Bułka pszenna + jajo + ser feta + sałata + pomidor
Chleb pszenny + gotowany dorsz + marchew + pietruszka + przyprawy
Naleśnik + dowolne owoce + kompot
Czego unikać:Śniadanie:
Bułka pszenna + ser żółty + herbata
Chleb pszenny + polędwica + herbata
Bułka pszenna + parówka + keczup + czarna kawa
Obiad:
Ziemniaki + wątroba wieprzowa + cebula
Ryż + cielęcina + piwo
Makaron + wieprzowina + ser żółty
Podwieczorek:
Chipsy + frytki + oranżada
Tort + czekolada + cola
Naleśnik + cukier + śmietana + sos toffi
Kolacja:
Bułka pszenna + jajo + majonez
Chleb pszenny + dorsz + keczup
Tost + wieprzowina + pieczarki + piwo
A.Czarnewicz-Kamińska
