Kwas foliowy już przed planowaną ciążą
Warto pamiętać, że poprzez prawidłowe żywienie w okresie 1000 pierwszych dni życia dziecka przyszła mama, już od momentu poczęcia, ma realny i długotrwały wpływ na jego zdrowie teraz i w przyszłości. W tym czasie młody organizm bardzo intensywnie się rozwija, dlatego odpowiednia dieta, bogata w niezbędne składniki odżywcze, jest niezwykle istotna. Ważna jest również suplementacja. Już przed planowaną ciążą najistotniejsza jest suplementacja kwasu foliowego (witaminy B9). Bierze on udział w procesie wytwarzania kwasów nukleinowych, niezbędnych do prawidłowego podziału komórek rozwijającego się płodu1. Odpowiedni poziom witaminy B9 w organizmie jest szczególnie ważny w pierwszych tygodniach ciąży, podczas procesu organogenezy (kształtowania się narządów dziecka)2. Jego deficyt może przyczynić się m.in. do powstania wrodzonej wady cewy nerwowej u dziecka (bezmózgowia lub przepuklin oponowych i oponowo-rdzeniowych)3. Codziennie, przez co najmniej 6 tygodni przed planowanym poczęciem, przyszła mama powinna przyjmować 400 µg (mikrogramów) kwasu foliowego4 (i kontynuować jego przyjmowanie do końca drugiego trymestru ciąży). Przyjmowanie witaminy B9 zabezpiecza także przed przedwczesnym porodem5. Jak wynika z badań, niestety zaledwie co czwarta kobieta w Polsce przyjmuje zalecaną dawkę kwasu foliowego w postaci suplementu przed ciążą6.
Kwasy omega 3 niezbędne w ciąży
Szczególne zapotrzebowanie na wielonienasycone kwasy tłuszczowe występuje w okresie ciąży, zwłaszcza w III trymestrze. W tym czasie istotną rolę odgrywa kwas dokozaheksaenowy (DHA), który, dostarczany organizmowi w odpowiednich ilościach, wpływa na prawidłowy rozwój mózgu i wzroku nienarodzonego dziecka, zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia porodu przedwczesnego i depresji poporodowej7. Minimalne zapotrzebowanie na DHA w ciąży wynosi 200 mg/dobę, w związku z tym Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego oszacował dobowe zapotrzebowanie kobiet ciężarnych na wielonienasycone kwasy tłuszczowe na poziomie 200-300 mg DHA dziennie8. W przypadku niskiego spożycia ryb (tłuste ryby, takie jak makrela, łosoś, śledź i sardynki, są najbogatszym źródłem omega 3) można rozważyć dawkę 400-600 mg DHA dziennie9.
Dla układu kostnego i nie tylko – witamina D
Witamina D (cholekalcyferol) bierze udział w utrzymaniu homeostazy mineralnej, wykazuje istotny wpływ na rozwój układów: kostnego, odpornościowego, nerwowego, mięśniowego oraz krążenia, a także na funkcjonowanie trzustki i kontrolę metabolizmu węglowodanów10. Odpowiedni poziom tego hormonu w ciąży jest niezbędny nie tylko dla prawidłowego rozwoju płodu, ale ma znaczenie również dla zdrowia ciężarnej. Niedobór witaminy D może prowadzić m.in. do obniżonej masy kostnej, krzywicy oraz wielu innych powikłań zdrowotnych u dziecka, a jednocześnie u ciężarnej może skutkować m.in. zakażeniami, cukrzycą ciążową, rzucawką przedporodową, przedwczesnym porodem czy zakończeniem ciąży drogą cesarskiego cięcia11. Według stanowiska Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie suplementacji podczas ciąży dawką witaminy D rekomendowaną dla ciężarnych jest 800-1000 IU/d12. W praktyce dawka powinna być ustalana przez lekarza indywidualnie do potrzeb pacjentki, po uprzednim badaniu stężenia witaminy D we krwi. Warto pamiętać o suplementacji witaminy D także po porodzie. W Polsce bardzo powszechny jest jej niedobór u dzieci – jak pokazują wyniki badania Instytutu Matki i Dziecka, aż 75% niemowląt w wieku od 5. do 12. miesiąca życia i aż 94% dzieci po 1. roku życia otrzymuje z dietą niewystarczającą ilość witaminy D13.
Kompozycja witamin i składników mineralnych
Lekarz prowadzący powinien poinformować ciężarną o konieczności suplementacji i przepisać witaminy i składniki mineralne w odpowiednich dawkach. W okresie ciąży szczególnie ważne, poza wspomnianą witaminą D, są witaminy A oraz E. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A podczas ciąży wynosi 1250 µg, natomiast na witaminę E – 15-19mg14. Niedobory tych witamin występują jednak rzadko, a ich przedawkowanie może być bardzo niebezpieczne dla płodu.
Dla rozwoju płodu ważne są również składniki mineralne w odpowiednich dawkach (zapotrzebowanie dzienne kobiety ciężarnej):
Żelazo – 27 mg15;
Wapń – 1000-1300 mg16;
Magnez – 200-1000 mg17;
Jod – 150-200 µg (w okresie planowania ciąży zaleca się suplementację jodku potasu w dawce 50 µg na dobę)18.
Bardzo ważne jest dostarczanie ich w zalecanej ilości ‒ wraz z pożywieniem lub ewentualnie dzięki suplementom diety. Jednak preparaty suplementacyjne powinny być stosowane ściśle według zaleceń lekarza.
Najważniejsze aspekty suplementacji w ciąży
- Lekarz, na podstawie wyników badań krwi pacjentki, powinien ustalać indywidulaną, optymalną dla ciężarnej i dziecka suplementację.
- Suplementacja powinna być uzupełnieniem zbilansowanej diety.
- Bez konsultacji lekarskiej ciężarna nie powinna przyjmować jednocześnie kilku preparatów, w których występują te same witaminy i składniki mineralne.
- Suplementacja powinna być dostosowana do trymestru ciąży, ponieważ zapotrzebowanie na składniki odżywcze zmienia się na kolejnych etapach ciąży.
- Szczegółowe informacje na temat suplementacji w okresie znajdują się w Poradniku Żywienia Kobiet w Ciąży Instytutu Matki i Dziecka.
