Lato za pasem, coraz chętniej przesiadujemy na świeżym powietrzu, niektórzy planują wakacje czy kolonie. Udając się na bliższe i dalsze wycieczki, niejednokrotnie pamiętamy wprawdzie o zabezpieczeniu się przed zagrożeniami, których skutki możemy odczuć natychmiast. Obok płynu na komary czy plastrów na odciski nie powinniśmy zapominać o ochronie skóry przed szkodliwym wpływem promieniowania słonecznego. W ten sposób unikniemy nie tylko bolesnych oparzeń, lecz także dbamy o profilaktykę w kontekście czerniaka, na którego co roku w Polsce zachorowuje około 4000 osób, a ponad 22 000 europejskich obywateli traci życie z powodu tego nowotworu. Właśnie rozpoczyna się sezon, w którym należy szczególnie zadbać o ochronę całej rodziny z uwagi na ilość czasu spędzaną na zewnątrz.
W jaki sposób najlepiej chronić dzieci przed słońcem?
Zanim zaplanujemy pobyt na słońcu, warto się do niego przygotować. Unikajmy długotrwałej ekspozycji najmłodszych na słońce, gdy świeci ono najintensywniej (godziny 11:00-16:00). Szukajmy wtedy miejsc zacienionych. Niezbędna jest ochrona całej rodziny, poprzez stosowanie kremów do opalania z filtrem minimum 30 SPF – zwłaszcza wiosną i latem, gdy natężenie promieniowania UV jest większe. Co bardzo istotne, stosując kremy tego typu, powinniśmy również pamiętać, że działają one jedynie przez określony czas. Z tego względu zaleca się powtarzanie ich aplikacji na skórę co ok. 2 godziny oraz każdorazowo po kąpieli lub spoceniu się. Przed promieniami słonecznymi należy zabezpieczyć ponadto twarz, kark oraz oczy, dlatego dobrze pamiętać o nakryciu głowy i okularach przeciwsłonecznych z filtrem UV3. Dodatkowo nie powinniśmy zapominać, że promienie słoneczne przenikają także przez szyby – warto więc zadbać o ochronę dzieci również podczas jazdy samochodem.
A jak rodzice stosują się do zaleceń w praktyce – wyniki najnowszych badań opinii
Z badania na temat świadomości czerniaka, zrealizowanego na zlecenie Novartis Oncology w maju br.4, wynika, że łącznie niemal wszyscy rodzice dzieci (97% badanych) stosują na skórę pociech kremy
z filtrem. Różnie przedstawia się jednak częstotliwość używania ochrony w takiej formie – 50% ankietowanych pilnuje, by zabezpieczyć najmłodszych w ten sposób zawsze lub prawie zawsze przed ekspozycją na słońce, z kolei 47% respondentów robi to tylko wówczas, gdy planuje spędzić na świeżym powietrzu więcej czasu. Co ważne, wobec dzieci stosowane są silniejsze filtry niż w przypadku dorosłych. Rodzice sięgają bowiem po filtr 50 SPF niemal dwukrotnie częściej, gdy dbają o ochronę skóry dzieci, niż w sytuacji, kiedy dobierają taki krem dla siebie. W sumie dotyczy to 21% dzieci. Wobec największej grupy swoich pociech – 66% – dorośli stosują natomiast kremy między 30 a 50 SPF. Jednocześnie 12% wykorzystuje filtry poniżej 20 SPF.
Skórę warto obserwować od najmłodszych lat
Oprócz odpowiedniej ochrony przed słońcem, równie istotnym sposobem profilaktyki czerniaka jest systematyczna obserwacja skóry i znamion – zarówno w przypadku dorosłych, jak i najmłodszych. Niezależnie od wieku, od pierwszych lat życia, warto taką samoobserwację prowadzić regularnie. Czy rzeczywiście polscy rodzice mają tego świadomość? Jak wskazuje badanie Novartis Oncology, 62% rodziców prowadzi obserwację skóry swoich dzieci pod kątem zmian skórnych i znamion. Zaledwie co piąty z nich dba jednak o regularną kontrolę lekarską w tym zakresie, 47% badanych udaje się zaś z dzieckiem do lekarza, gdy zauważy jakąś nową zmianę5. Liczby te nie prezentują się więc nazbyt optymistycznie.
Czy czerniak jest zagrożeniem dla dziecka?
Chociaż czerniak u dzieci występuje bardzo rzadko, jest on zarazem najczęstszym nowotworem skóry w tej grupie wiekowej6, dlatego tak ważna jest obserwacja i profilaktyka w każdym wieku. Musimy ponadto pamiętać, że oparzenia słoneczne w okresie dzieciństwa wiążą się z większym ryzykiem zachorowań. Ten typ nowotworu u młodych osób może powstawać na podłożu widocznych na skórze zmian barwnikowych – potocznie zwanych pieprzykami, jednak nie jest to regułą.
Zdarza się bowiem, że zmiana powstaje na podłożu skóry zdrowej. Co ważne, podobnie jak w przypadku dorosłych, również u dzieci obserwuje się w ostatnich latach wzrost zachorowalności na czerniaka, zwłaszcza
u nastolatków. Nowotwór najczęściej pojawia się u dziewcząt, szczególnie na tułowiu i kończynach dolnych.
Naszą uwagę powinny zwrócić ponadto duże znamiona wrodzone. Czynnikami, zwiększającymi ryzyko przemiany znamienia barwnikowego w czerniaka, jest również duża liczba znamion, a także zbyt duża ekspozycja na promieniowanie słoneczne, szczególnie osób o jasnej karnacji. Co istotne – im większy pieprzyk na skórze dziecka, tym większe istnieje ryzyko transformacji nowotworowej. Nie ma jednak wskazań do profilaktycznego usuwania znamion skóry niepodejrzanych w badaniu dermatoskopowym.
Jak rozpoznać niepokojącą zmianę skórną u dziecka?
Regularnej obserwacji należy poddać całą skórę dziecka – przynajmniej połowa przypadków czerniaka skóry u młodych osób powstaje w miejscach pozbawionych niepokojących pieprzyków, na zdrowym fragmencie skóry. Nasz niepokój powinno wzbudzić dostrzeżenie którejś lub kilku z poniższych cech, tj.:
- Asymetryczny, nieregularny kształt
- Brzegi nieregularne
- Czerwony, czarny kolor lub inne przebarwienia zmiany
- Duża średnica zmiany
- Ewolucja rozmiaru, kształtu, faktury lub koloru zmiany
W porównaniu z dorosłymi czerniak u dzieci, jest często grubszy, częściej również istnieje ryzyko tworzenia się przerzutów. Mimo to rokowanie i długość życia z czerniakiem są u młodych osób lepsze niż u dorosłych, odpowiednia profilaktyka ma więc ogromne znaczenie.
