Analiza – myślowy podział całości na części;
Synteza – myślowe łączenie części w całości;
Porównywanie – zestawianie przedmiotów i zjawisk w celu wykrycia podobieństw i różnic;
Abstrahowanie – wyróżnienie jednej właściwości obiektu przy pominięciu innych;
Uogólnianie – łączenie cech wspólnych dla klasy obiektów.
Uczenie się i pamieć
Uczenie się – to zjawiska wpływające na poznawanie rzeczywistości. Uczenie się to proces trzech faz: poznawcza, skojarzeniowa, autonomiczna.
Mechanizmy uczenia się:
warunkowanie klasyczne
warunkowanie instrumentalne
uczenie się przez wgląd
uczenie sensomotoryczne
Etapy uczenia się:
- szybki przyrost wiedzy
- powolny przyrost wiedzy chociaż obserwowalny
- zastój (plateau) (przerwać naukę, dostać nagrodę, zmienić metodę nauczania)
Powtarzać kiedy umie się 50%, najlepiej rano.
Pamięć - (wspomagając porządkowanie wiadomości) stanowi bardzo ważny składnik uczenia się dlatego oba te procesy rozpatruje się razem. Wyróżniamy trzy fazy pamięci:
-zapamiętywanie
-przechowywanie
-przypominanie: rozpoznawanie, odtwarzanie
Pamięć jako zjawisko poznawcze było badane najwcześniej.
Mechanizmy pamięci relatywizowane są ze wzgl. na czas i fazy przechowywania:
pamięć ultrakrótka, pamięć bezpośrednia, pamięć trwała.
[-------]
Pamięć jako proces lub zdolność
Pamięć rozumiana jako zdolność
Pamięć rozumiana jako proces
Jest to element psychicznego wyposażenia jednostki, wykazujący duże różnice indywidualne
Jest to sposób kodowania doświadczenia, stanowiący uniwersalną właściwość człowieka
Pamięć jest składnikiem inteligencji
Pamięć jest fazą przetwarzania informacji
Pamięć składa się z wielu zdolności specyficznych: pamięć wzrokowa, słuchowa.
Pamięć składa się z wielu faz: najogólniej – zapamiętywanie, przechowanie, odtwarzanie.
Pamięć można doskonalić
Można doskonalić niektóre fazy pamięci, np. odtwarzanie
Rodzaje pamięci
Pamięć deklaratywna – pamięć jawna, której treści mogą zostać uświadomione i zwerbalizowane, odnosi się do obiektów, ich właściwości, faktów, zależności między nimi lub do zdarzeń, gromadzi wiedzę „że”, bardziej podatną na zapominanie.
Pamięć semantyczna – „wiem” – rejestruje znaczenie zdarzeń i faktów, zorganizowana według systemu pojęć, pozaosobista i pozaczasowa wiedza o świecie, przedmiot nauczania i przekazu kulturowego, „Co to jest X?”
Pamięć epizodyczna – „pamiętam”- rejestruje bezpośrednie doświadczenia, subiektywne przeżycia, zorganizowana czasowo, jest podstawa indywidualnej tożsamości, „Co robiłeś w czasie T i miejscu P?”
Pamięć niedeklaratywna – ma charakter utajony, niejawny, umożliwia wykonanie pewnych czynności w określonym kontekście sytuacyjnym:
Pamięć proceduralna – gromadzi wiedzę o procedurach, sposobach wykonania, wiedza „jak” trudna do werbalizacji, ale odporna na zapominanie
Torowanie
Warunkowanie
Uczenie się nieasocjacyjne
Fazy pamięci (Tulving)
1. spostrzeganie
2. kodowanie – zmiana spostrzeżenia w ślad pamięciowy
3. przechowanie śladu kodowanego;
4. rekodowanie – wielokrotne modyfikowanie przez nowe informacje
5. przechowanie śladu rekodowanego;
6. poszukiwanie informacji w pamięci (wydobywanie)
7. wybór informacji odpowiadającej wskazówkom
8. pamięć świadoma
9. decyzja o zachowaniu (czy ujawnić zawartość pamięci)
Odtwarzanie
Formy osobiste – wspominanie (przywoływanie osobistej przeszłości)
Formy pozaosobiste – odwołanie się do wiedzy pozajednostkowej:
- przypominanie – jednostka musi samodzielnie wydobyć wszystkie potrzebne informacje zawarte w śladzie pamięciowym
- rozpoznawanie – jednostka otrzymuje zbiór możliwych odpowiedzi, a jej zadaniem jest wskazanie odpowiedzi poprawnej
Formy pośrednie
- torowanie (ułatwiony dostęp pewnych treści wskutek wcześniejszych doświadczeń)
- zaoszczędzanie czasu przy ponownym uczeniu się.
Zapominanie
Niepowodzenie kodowania
Zanikanie – stopniowe blednięcie śladu pamięciowego
Interferencja – zakłócenie zdolności pamiętania informacji spowodowane obecnością innej informacji.
- Interferencja retroaktywna – nowe informacje zakłócają pamiętanie starych;
- Interferencja proaktywna – stare informacje utrudniają przyswojenie nowych.
Hamowanie retro aktywne - to obniżona zdolność odtwarzania zadania A w wyniku uczenia się nowego zadania B, które nakłada się na odtwarzanie zadania A. Oznacza to, że np. uczymy się wzorów matematycznych i jest to zadanie A, po czym uczymy się wzorów fizycznych – zadanie B. Chcąc odtworzyć wzory matematyczne mogą wystąpić trudności w postaci pomieszanych wzorów matematyczno – fizycznych tzw. mix.
Hamowanie pro aktywne – to obniżona zdolność przechowywania i odtwarzania zadania B w wyniku uprzedniego uczenia się zadania A.
Siła hamowania pro i retro aktywnego zależy od szeregu czynników:
podobieństwo między wiadomościami z jednego i drugiego przedmiotu, których się uczymy;
ilość tekstu/informacji do zapamiętania;
stopień opanowania każdej z przyswajanych treści;
metody uczenia się ( np. głośne powtarzanie, ciche powtarzanie, pisanie itp.).
Efekt pierwszeństwa i świeżości – to łatwość i trwałość zapamiętywania początkowych i końcowych treści przyswajanego materiału, co oznacza, że np. najczęściej zapamiętujemy początek i koniec przeczytanej książki.
[-------]
Warunkowanie klasyczne
BB→RB
BB - bodziec bezwarunkowy, wywołujący określoną automatyczną reakcję bez uczenia się, w sposób wrodzony;
RB – reakcja bezwarunkowa, reakcja odruchowa wywołana przez bodziec bez uczenia się, odruchowa, wywołana przez specyficzny bodziec.
Istota - kojarzenie bodźców
BW+BB
BW – bodziec pierwotnie obojętny, który zaczyna wywoływać reakcję po skojarzeniu z BB. Efekt – warunkowanie sygnału
BW→RW
RW – reakcja warunkowa wywołana przez bodziec warunkowy w efekcie procesu warunkowania.
Rodzaje:
warunkowanie odroczone;
warunkowanie jednoczesne;
warunkowanie śladowe;
warunkowanie wsteczne.
Wygaszanie – po kolejnych próbach po BW nie pojawia się BB
Spontaniczne odnowienie odruchu – gdy po wygaszeniu zaprezentuje się BW, nastąpi RW
Generalizacja bodźca – bodźce podobne do BW wywołują RW
Różnicowanie bodźca – reakcja stopniowo tylko na określony bodziec
Warunkowanie wyższego rzędu
Warunkowanie instrumentalne
Proces, w którym reakcja sprawcza staje się mniej lub bardziej prawdopodobna w zależności od konsekwencji.
Zachowania sprawcze – bardziej złożone, spontanicznie emitowane przez organizm
Prawo efektu – spośród wielu reakcji występujących w danej sytuacji utrwalają się te, po których następuje efekt w postaci nagrody.
Uczenie się metodą prób i błędów (Thorndike)
Bodziec (pedał) → reakcja (naciśnięcie pedału) → konsekwencja (pokarm)
Podstawą warunkowania instrumentalnego jest wzmacnianie – proces, dzięki któremu konsekwencje danej reakcji prowadzą do zwiększenia lub zmniejszenia prawdopodobieństwa jej pojawienia się.
Warunkowanie sprawcze
Edward Lee Thorndike zainteresował się problemem – co pojedynczemu zwierzęciu pozwala przystosować się do środowiska?
Thorndike badał – kury i koty. Budował dla nich tzw. skrzynki problemowe. Do klatki wkładał głodnego kota. Zwierze musiało wywołać określoną zmianę, aby drzwiczki się otworzyły. Zachowanie, które prowadziło do celu nazwał zachowaniem instrumentalnym.
Gdy kot jest zamknięty w klatce po raz pierwszy, przejawia takie formy zachowania, których kolejność jest przypadkowa – mówimy o takim zachowaniu polegającym na próbach i błędach.
Gdy kot zamknięty jest w klatce po raz kolejny, mniej czasu zajmuje mu otworzenie klatki. Mówimy wtedy o prawie efektu – nieskuteczne impulsy są eliminowane, a impulsy prowadzące do skutecznego rezultatu są wzmacniane uczuciem zadowolenia
www.fit.pl
