Refleksoterapia - jedna z najpopularniejszych we współczesnej medycynie naturalnej forma profilaktycznego i terapeutycznego oddziaływania na organizm ludzki. Jest to terapia odruchowa. Zalicza się do niej m.in.: akupresurę według systemu chińskiego, czyli masaż punktowy, oraz akupresurę stóp, opierającą się na założeniach sformułowanych przez amerykańskiego lekarza Fitzgeralda.Terapia oparta na systemie chińskim nazywa się makrosystemem refleksoterapii, terapia wykorzystująca stopę, ucho, rękę nazywa się mikrosystemem refleksoterapii.
(Walaszek R.: Masaż z elementami rehabilitacji. Kraków 2001).
Zarys historii i ekspansji refleksoterapii
Refleksologia narodziła się około 5000 r. p.n.e. w Chinach. Według własnych obliczeń również Indianie z Ameryki Północnej od 15 000 lat posiedli tę wiedzę w tamtym czasie. Fascynację stopą znajdziemy też w mitologii greckiej i kulturze egipskiej. Pierwszy dowód na stosowanie refleksoterapii znaleziono w Sakkarze w Egipcie. Pochodzi on z 2500-2330 r. p.n.e. Jest to relief z grobowca wezyra Ankhma-Hora, przedstawiający dwóch ciemnoskórych mężczyzn zajmujących się rękami i stopami dwóch innych osób o jaśniejszej karnacji.
W Europie rozprawę naukową na temat akupunktury napisał holenderski lekarz Ten Thyne. Na przełomie XIX i XX wieku Niemcy rozwinęli techniki tzw. masażu segmentarnego lub odruchowego (reflex massage).
Osobami, które przysłużyły się rozwojowi współczesnej refleksologii był dr Alfons Cornelius. On prawdopodobnie w roku 1893 jako pierwszy Europejczyk zastosował masaż reflektoryczny. W Londynie badania nad reakcjami odruchowymi prowadził Henry Head, natomiast w Rosji - Władimir Bechterew, Iwan Seczenow i oczywiście Iwan Pawłow. W naszym kręgu kulturowym sztuka leczenia oparta na chińskiej teorii mikrosystemów rozwinęła się w XX w. Przyczynili się do tego Amerykanie E. Ingham i W. Fitzgerald, dzięki którym w krajach Europy Zachodniej na początku XX w. wprowadzono akupresurę stóp do medycyny oficjalnej.
Podstawy teoretyczne makrosystemu
Teoria (prawo) pięciu elementów
U podstaw tradycyjnej filozofii medycyny chińskiej leży założenie, że sposób organizacji wszechświata jest uniwersalny, tzn. że organizacja ta w takim samym stopniu dotyczy całości, jaki jej składowych, np. istot żywych oraz każdej fizjologicznej funkcji. Materialną podstawę świata stanowi pięć elementów: drzewo, ogień, woda, ziemia i metal.
[-------]
Element to tylko symbol, pod który Chińczycy podstawiają równoważniki znajdujące się we wszechświecie. Do nich zalicza się: pory roku, stany emocjonalne, produkty żywnościowe, zioła itp.
Energia Qi i jej formy
W organizmie człowieka istnieje i krąży niewidzialna energia – siła życiowa, którą Chińczycy nazywają Qi. Energia ta jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania zarówno całego organizmu, jak i jego najdrobniejszych elementów składowych.
Energia Qi jest właściwa wszystkim istotom żywym. Każda komórka i narząd mają większy lub mniejszy zasób Qi. Suma energii Qi stanowi o potencji życiowej całego organizmu. Krążenie energii Qi w zdrowym organizmie ma charakter ciągły i odbywa się ustalonymi szlakami – meridianami.
Energia Qi występuje w dwóch formach: Yang i Yin. Formy te są sobie przeciwstawne, jak dwa bieguny, które istnieją tylko razem (nie mogą istnieć samodzielnie), egzystują we wzajemnym powiązaniu – harmonii. Zachwianie równowagi między nimi ma wpływ na pracę narządów, a więc na równowagę organizmu i jego zdolność do samoregulacji.
Narządy, które mają kanały energetyczne, czyli meridiany, zakwalifikowane są do Yang lub Yin. Yang to narządy „puste” Fu (mające światło). Są to: żołądek, jelito grube i cienkie, pęcherz moczowy, potrójny ogrzewacz i pęcherzy żółciowy. Yin to narządy „pełne” Zang (miąższowe). Zaliczmy do nich: płuca, śledzionę, trzustkę, serce, nerki, osierdzie i wątrobę.
Założenia medycyny starochińskiej
Istota terapii w medycynie starochińskiej polega na udrożnieniu przepływu energii Qi w organizmie, aby przemieszczała się ona w sposób nie zakłócony. W tym celu stosuje się różne techniki pobudzenia meridianów. Do najpopularniejszych należą m.in. akupunktura, akupresura, moxa, elektropunktura i magnetopunktura.
Teorii 5 elementów używa się głównie do wyjaśnienia zmian chorobowych ich etiologii i patomechanizmów. W zastosowaniu klinicznym teoria Yang/Yin oraz 5 elementów uzupełniają się i nie można wytyczyć między nimi wyraźnej granicy.
Meridiany
• M. płuc.
• M. jelita grubego.
• M. żołądka.
• M. śledziony – trzustki.
• M. serca.
• M. jelita cienkiego.
• M. pęcherza moczowego.
• M. nerki.
• M. osierdzia.
• M. potrójnego ogrzewacza.
• M. pęcherzyka żółciowego.
• M. wątroby.
• M. główny regulator tylny.
• M. główny regulator przedni.
[-------]
Meridian płuc (P) rozpoczyna się (P1) na powierzchni klatki piersiowej na wys. pierwszej powierzchni międzyżebrowej. Przechodzi na przyśrodkową część ramienia i promieniową przedramienia. Przez nadgarstek przechodzi tętnicę promieniową i osiąga koniuszek kciuka (P.11).
Meridian jelita grubego (JG) rozpoczyna się w rogu paznokcia II palca. Przechodzi przez nadgarstek, przedramię, ramię do wyrostka barkowego, skręca do dołka nadobojczykowego. Stąd wznosi się i biegnie przez żuchwę i policzek do przeciwnego skrzydełka nosa (JG.20).
Meridian żołądka (Ż) rozpoczyna się na dolnym brzegu oczodołu. Stąd biegnie w dół, dzieląc się o drodze na dwie odnogi. Jedna z nich kieruje się w górę do kąta czoła, a druga przemieszcza się w dół po szyi, kl.piersiowej, brzuchu, przedniej pow. uda i podudzia, aż do II palca stopy (Ż.45).
Meridian śledziony-trzustki (ŚT) rozpoczyna się na paluchu. Biegnie w górę po przyśrodkowej stronie kończyny dolnej, przechodzi na boczną stronę brzucha i kl.piersiowej, skąd kieruje się w dół, kończąc się w szóstym międzyżebrzu na linii pachowej (ŚT.21).
Meridian serca (S) rozpoczyna pod pachą (S.1). Stąd biegnie wzdłuż łokciowego brzegu wewnętrznej strony ramienia, przedramienia i ręki po stronie grzbietowej, aż do paznokcia V palca (S.9).
Meridian jelita cienkiego (JC) zaczyna się na V palcu ręki. Przebiega przez dłoń, tylną stronę przedramienia i ramienia do barku. Stąd wznosi się na szyję, kąta żuchwy, i kończy się w okolicach ucha (JC.19).
Meridian pęcherza moczowego (PM) rozpoczyna się w wewnętrznym kącie oka, wznosi się na czoło i przebiega przez potylicę, gdzie dzieli się na dwie gałęzie. Obie biegną wzdłuż kręgosłupa, przez poślaedek i tylną część uda. Jedna kończy się w dole podkolanowym, a druga biegnie dalej w dół, aż do V palca stopy (PM.67).
Meridian nerki (N) rozpoczyna na podeszwie stopy. Stąd wznosi się po przyśrodkowej stronie podudzia i uda. Wnika w miednicę, by pojawić się powyżej spojenia łonowego i zmierza przez brzuch i kl.piersiową, aż do zagłębienia między I żebrem a obojczykiem (N.27).
Meridian osierdzia (O) rozpoczyna w IV przestrzeni międzyżebrowej. Stąd wznosi się nad dołem pachowym na przednią powierzchnię ramienia i biegnie dalej przez przedramię i rękę, kończąc się na końcu III palca (O.9).
Meridian potrójnego ogrzewacza (PO) zaczyna się na IV palcu, dalej biegnie przez grzbietową część ręki, przedramię, ramię i dochodzi do tylnej doliny barku skąd przechodzi przez szyję, okrąża ucho i kończy się na zewnętrznym brzegu brwi (PO.23).
Meridian pęcherzyka żółciowego (PŻ) zaczyna się w zewnętrznym kącie oka, skąd kieruje się w stronę ucha, później przebiega do czoła, wraca w stronę ucha i znów się wznosi. Następnie biegnie przez potylicę do barku i dalej przez kl.piersiową i brzuch, aż na boczną część kończyny dolnej. Kończy się na IV palcu stopy (PŻ.44).
Meridian wątroby (W) rozpoczyna się na I palcu stopy. Następnie przechodzi na grzbiet stopy, po wewnętrznej powierzchni podudzia i uda. Na wysokości kości biodrowej rozgałęzia się dochodząc do zewnętrznych narządów płciowych i wchodzi w dolną część jamy brzusznej, skąd dalej biegnie przez brzuch do IV międzyżebrza (W.14).
[-------]
Metody lokalizacji punktów
Indywidualna jednostka miary wykorzystywaną do lokalizacji punktów akupunktury jest Cun odpowiadający szerokości kciuka lub długości środkowego paliczka III palca ręki.
Akupresura
Jednym ze sposobów oddziaływania na organy wewnętrzne poprzez punkty chińskie jest akupresura. Dzięki niej możemy odzyskać pogodę ciała i ducha a nawet wyleczenie pewnych dolegliwości.
Masaż punktowy robimy opuszkami palców, z siłą nacisku zależną od odczuć pacjenta. Odpowiedni punkt masujemy przez 1-2 minuty z zastosowaniem odpowiedniej techniki.
Rodzaje ucisków:
• Ucisk punktowy (ucisk punktu bez odrywania palca, ustawionego pod kątem 45-90 st.).
• Ucisk punktowy połączony z ruchem okrężnym w prawo (dla strony prawej) i w lewo (dla strony lewej).
• Ucisk połączony z ruchem spiralnym od środka na zewnątrz (także w prawo lub lewo).
• Ucisk połączony z ruchami posuwistym w przód i w tył oraz na boki.
W praktyce stosuje się kombinacje ww. ucisków oraz techniki masaży klasycznego i segmentarnego.
Akupresura – metody zabiegu
• Masaż metodą hamującą – zaczynamy okrężnymi ruchami ze stopniowym wzmacnianiem uciskania palcem na punkt. Potem przechodzimy do ruchów „uciskanie – zwalnianie”, a następnie znowu przechodzimy do ruchów okrężnych.
• Masaż metodą pobudzającą – polega na szybkich, rytmicznych ruchach obrotowych, z częstotliwością ok. 4 ruchów na sekundę.
• Masaż metodą hamującą – charakteryzuje się lekkim i średnio-silnym uciskiem punktowym, następnie uciskamy ruchem okrężnym, ponawiamy ucisk i dalej stosujemy ucisk z ruchem posuwistym. Kończymy opracowując punkt ruchami spiralnymi od środka na zewnątrz. Masaż jednego punktu ok. 2 min.
• Masaż metodą pobudzającą – cechuje silny, krótki ucisk z oderwaniem palca od punktu. Przerwa pomiędzy uciskami powinna być równa czasowi ucisku. Czas zabiegu ok. 1 min.
Akupresura – zasady postępowania
Przy oznaczeniach punktów akupunkturowych podaję w nawiasach literę "h" lub "p". Litera "h" oznacza, że na dany punkt oddziałujemy metodą hamującą. Litera "p", że oddziałujemy metodą pobudzającą.
Masaż punktowy stosuje się codziennie przez 10 dni. Po ok. tygodniu można powtórzyć serię masaży. W przypadku dolegliwości ostrej jak np. ból zęba, masaż robimy nawet trzy razy w ciągu jednego dnia.
Podstawy teoretyczne mikrosystemu
Funkcjonowanie organizmu opiera się nie tylko na makrosystemie, ale również na wielu mikrosystemach. Mikrosystemy to obszary ciała (m.in. ręka, stopa, ucho, nos), które zawierają punkty łączące się z odpowiednimi narządami i tkankami ustroju. Przykładem niezwykle dokładnego mikrosystemu jest stopa człowieka.
Przykładowe mikrosystemy: ucho, twarz, stopy.
[-------]
Refleksoterapia stóp
Analiza diagnostyczna stóp
Badanie stopy obejmuje techniki:
• Oglądanie.
• Wilgotność.
• Temperatura.
• Elastyczność.
• Zapach.
Główne techniki terapeutyczne
• „Spacerowanie” – jedna ręka podtrzymuje stopę, drugą ją obejmuje układając kciuk po stronie podeszwowej. Opuszkiem kciuka uciskamy płynnie obszary na stopie.
• „Toczenie” – opuszkiem II palca wykonujemy ruchy okrężne (gł. na palcach).
• „Pociąganie” – ułożenie jak w pkt.1; kciukiem ręki aktywnej wykonujemy ruchy pociągana z jednoczesnym uciskiem.
• „Śruba” – opuszkiem palca II wykonujemy ruchy okrężne (zgodnie z ruchem wsk. zegara) na pow. grzbietowej stopy.
Sposoby refleksowania stóp
Istnieje wiele sposobów refleksowania poszczególnych receptorów na stopie. Jeden z nich nawiązuje do tzw. teorii „odtruwania” organizmu.
Masaż wg teorii „odtruwania”
• Zabieg rozpoczynamy od opracowania lewej stopy – od stref: nerek, przewodu moczowego i pęcherza w celu usprawnienia wydalania substancji trujących – techniki: spacerowanie i pociąganie (ok. 5 min.).
• Masaż technikami rozcierania palców i toczenia receptorów głowy i karku jako centrum sterowania poszczególnymi narządami (ok. 3 min.).
• Masaż technikami spacerowania i pociąganie receptorów żołądka, jelit, wątroby i trzustki – narządów odpowiedzialnych za przemianę materii (ok. 3 min.).
• Masaż receptorów węzłów limfatycznych – aktywizujący układ odpornościowy – technikami spacerowania i śruby (ok. 2 min.).
• Opracowanie receptorów związanych z chorym narządem/układem oraz ew. pozostałych receptorów. Stosowane techniki: spacerowanie, śruba, pociąganie. (ok. 2-7 min.).
www.fit.pl
