Fizjoterapia jest integralną częścią obszaru nauk medycznych. Jest to nauka o metodach leczenia środkami naturalnymi, opartymi na różnych formach energii fizycznej, występującej w środowisku człowieka, takich jak ruch, bodźce termiczne, kinetyczne, mechaniczne, elektryczne, świetlne oraz chemiczne. Fizjoterapia należy do dynamicznie rozwijających się dziedzin współczesnej medycyny. Według definicji Światowej Konfederacji Fizjoterapii (World Confederation for Physical Therapy – WCPT) ”Fizjoterapia” oznacza świadczenie usług wobec jednostek lub populacji osób, mających na celu rozwijanie, utrzymywanie i przywracanie im maksymalnych zdolności ruchowych i funkcjonalnych. Usługi te mogą być świadczone tylko przez fizjoterapeutę, lub pod jego kierunkiem i nadzorem. WCPT jasno określa, że w ramach swoich usług fizjoterapeuta posiada kompetencje do badania, oceniania, ewaluacji, diagnozy funkcjonalnej, prognozy, programowania postępowania, a także przeprowadzenia powtórnej oceny pacjenta na potrzeby prowadzonego procesu terapeutycznego.
Obecnie w Polsce nie zakończono jeszcze procedowania nad przygotowaną ustawą o zawodzie fizjoterapeuty, która regulowałaby zadania i obowiązki fizjoterapeuty. Jednakże wytyczne definiujące powyższe kompetencje, opracowane na podstawie Europejskiej Deklaracji Standardów w Fizjoterapii i przyjęte na Nadzwyczajnym Zgromadzeniu Ogólnym dnia 4 czerwca 2003 r., zostały zamieszczone na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia. W Polsce wykonywanie zawodu fizjoterapeuty polega na udzielaniu w sposób bezpośredni świadczeń zdrowotnych, usług o charakterze społecznym (i jest to zgodne z treścią Art. 18d ust. 1, pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej; Dz. U. nr 91 poz. 408 z późn. zmianami - ”osoba wykonującą zawód medyczny to osoba, która na podstawie odrębnych przepisów uprawniona jest do udzielania świadczeń zdrowotnych, oraz osoba legitymującą się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny”.
Fizjoterapia, jako kierunek studiów, dążąc do autonomii, wyrosła z nauk o kulturze fizycznej i nauk medycznych. Przyjmując początkowo nazwę „Rehabilitacja Ruchowa” realizowana była w Uczelniach Wychowania Fizycznego, po zmianie nazwy kierunku studiów na „Fizjoterapia” także w Uczelniach Medycznych. Fizjoterapia jako dyscyplina zajmująca się likwidacją skutków lub łagodzeniem procesów chorobowych i ich następstw, zapobieganiem im oraz przywracaniem sprawności człowieka w ciągu całego jego życia, umiejscowiona jest w obszarze nauk medycznych. Ze względu na swój charakter, związany z metodycznie prowadzonym procesem rozwijania, utrzymywania i przywracania maksymalnych zdolności ruchowych i funkcjonalnych człowieka, czerpie także z nauk o kulturze fizycznej, nauk behawioralnych i społecznych (psychologicznych, pedagogicznych i socjologicznych). Uczestnicząc natomiast w systemie ochrony zdrowia i stymulując zachodzące w nim reformy korzysta z dorobku nauk ekonomicznych i nauk o zarządzaniu oraz o zdrowiu publicznym. Fizjoterapia ma ścisły związek z bioetyką, zwłaszcza z aksjologią.
Fizjoterapia z nauk medycznych, obejmuje głównie znajomość struktur i funkcji tkanek, narządów i układów organizmu (anatomii funkcjonalnej), teorii i zasad biochemii i fizjologii człowieka, biofizyki, biomechaniki i kinezjologii, pozwalających zrozumieć zasady funkcjonowania organizmu ludzkiego, a także oddziaływania środków naturalnych, takich jak ruch i różne formy energii fizycznej na organizm człowieka. Wiedza z obszaru nauk klinicznych, dotyczy głównie patologii ogólnej i głównych zmian patofizjologicznych w stopniu ułatwiającym zrozumienie problematyki zmian patologicznych w podstawowych jednostkach chorobowych, zaburzeniach strukturalnych wywołanych chorobą, urazem, lub różnego rodzaju niepełnosprawnością. Istotnym elementem tej wiedzy są zasady programowania oraz prowadzenia postępowania usprawniającego we wszystkich działach medycyny klinicznej, a także profilaktyka chorób cywilizacyjnych. Fizjoterapia czerpie wiedzę, również z dziedziny nauk o kulturze fizycznej, głównie z zakresu teorii, metodyki, technik i metod postępowania usprawniającego, edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia, a także profilaktyki niepełnosprawności oraz aktywności ruchowej adaptacyjnej i sportu osób niepełnosprawnych. Wiedza z zakresu nauk behawioralnych i społecznych wyjaśnia natomiast złożoność czynników psychologicznych i społecznych wpływających na osobę zdrową i chorą, sposobów wykorzystania psychologii i socjologii, jako źródła informacji potrzebnych dla zrozumienia zdrowia, choroby i ochrony zdrowia w kontekście fizjoterapii. Wiedza ta obejmuje także teorie komunikowania się istotne z punktu widzenia kompetentnej i efektywnej praktyki fizjoterapeutycznej, dotyczącej interakcji z pacjentami, współpracownikami, przełożonymi, opiekunami i innymi pracownikami ochrony zdrowia oraz teorii uczenia się. Wiedza z zakresu pedagogiki jest podstawą koncepcji nauki przez całe życie, a posiadanie tej wiedzy umożliwia fizjoterapeucie pełnienie roli pedagoga w wielu kontekstach, takich jak kształcenie zawodowe, pracy w zespole i kierowania ludźmi.
Studia z Fizjoterapii są ściśle związane z samodzielną praktyką, która wykorzystuje wiedzę z zakresu nauk podstawowych i klinicznych, na potrzeby tworzenia, wykonywania oraz weryfikacji i modyfikacji programu rehabilitacji /fizjoterapii osób z różnymi dysfunkcjami - stosownie do ich stanu klinicznego i funkcjonalnego. Wymaga to przede wszystkim wiedzy z zakresu nauk podstawowych, dotyczących teorii, metodyki i praktyki fizjoterapii oraz diagnostyki funkcjonalnej, a także umiejętności wykonywania zabiegów z fizykoterapii, kinezyterapii, procedur terapii manualnej i masażu oraz stosowanie środków, zabiegów i metod specjalnych. Badania i testy funkcjonalne są niezbędne nie tylko dla właściwego doboru środków fizjoterapii i metod terapeutycznych, ale służą także kontroli uzyskiwanych efektów fizjoterapii, co pozwala na weryfikacje oraz modyfikację podjętego programu postępowania terapeutycznego.
Fizjoterapia w systemie Ochrony Zdrowia obejmuje działania w zakresie promocji zdrowia, szeroko rozumianą profilaktykę, udzielaniu świadczeń fizjoterapeutycznych pacjentom w różnym wieku oraz w różnych warunkach (dom pacjenta, placówki ochrony zdrowia, oddziały intensywnej terapii, kliniki prywatne, szkoły, kluby sportowe itp.). W tym zakresie Fizjoterapia korzysta z dorobku nauk ekonomicznych, nauk o zarządzaniu oraz nauk o zdrowiu publicznym. Wiedza ta dotyczy organizacji zarządzania jednostkami zajmującymi się fizjoterapią oraz organizacją stanowisk pracy dla zespołu terapeutycznego, zasad planowania świadczenia usług i związanego z tym zapotrzebowania na kadry, czynników wpływających na zarządzanie własną pracą i pracą innych osób, implikacji różnych warunków organizacyjnych i systemów pracy, wskaźników efektywności i miar rezultatów wynikających z różnych podejść naukowych, a także zasad prawnych obowiązujących w placówkach zajmujących się rehabilitacją osób niepełnosprawnych, w kontekście prawa cywilnego, prawa pracy oraz prawa wynalazczego i autorskiego.
Studenci Fizjoterapii poznają także obszary wspólne z innymi dziedzinami wiedzy i kultury (szczególnie filozofii, bioetyki), tak w zakresie podstawowej problematyki filozofii w kontekście nauk biomedycznych, jak i dostrzegania i rozróżniania konfliktów etycznych związanych z rozwojem nauk biomedycznych, oceny etycznego i moralnego postępowania człowieka w obszarze nauk o zdrowiu, jak i przestrzegania zasad etycznych w podejmowanych decyzjach i działaniach dotyczących pacjenta oraz przebiegu całego procesu fizjoterapii. Fizjoterapia jest dyscypliną w drodze do profesjonalizacji, o czym świadczą fakty społeczne takie jak: liczne akademickie jednostki organizacyjne (wydziały, katedry, instytuty), stowarzyszenia, czasopisma naukowe o ciągłej i trwałej edycji.
Oferta edukacyjna obejmuje studia I i II stopnia o profilu praktycznym (Licencjat - Magister) z zakresu Fizjoterapii - o jednakowym statusie prawnym. Efekty uczenia się na poziomie I i II stopnia dotyczą wiedzy z zakresu nauk podstawowych, medycznych, klinicznych, behawioralnych i społecznych oraz nauk ekonomicznych i zdrowia publicznego; umiejętności zastosowania wyżej wymienionej wiedzy w praktyce, związanych nieodłącznie z koncepcją atrybutów wynikających z ukończenia studiów na danym poziomie. Od studentów oczekiwać będzie się określonych kompetencji personalnych i społecznych.
Fizjoterapia jest ze swej istoty nauką stosowaną, co oznacza, że zdefiniowane wzorcowe efekty kształcenia związane są z wiedzą i umiejętnościami teoretycznymi, jak i praktycznymi oraz kompetencjami społecznymi a zawód fizjoterapeuty zawodem zaufania społecznego.
Na zdjęciach podczas zajęć ze studentami fizjoterapii Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu w Świnoujściu www.zpsb.swinoujscie.pl
dr Jolanta Ignaszewska-Kühbauch
www.fit.pl
