Pozostałości po cebuli odkryto już w egipskich piramidach. Warzywo znane było Rzymianom, Grekom, a także na dworze chińskim. Właściwości smakowo-zapachowe i lecznicze tej rośliny doceniła medycyna i wszystkie kuchnie świata. Cebulę nazywa się „królową warzyw”.
Czerwona i biała
Cebula zwyczajna, czyli Allium cepa, to dwuletnia bylina z rodziny czosnkowatych. Jej ojczyzną jest Azja oraz Indie. W dawnych kronikach zapisano, że Egipcjanie cebulą karmili niewolników wznoszących gigantyczne grobowce faraonów, gdyż zapobiegała w szerzeniu się chorób epidemiologicznych. Do Europy Środkowej cebula dotarła prawdopodobnie z Włoch. Dziś cebula należy do najbardziej rozpowszechnionych i lubianych warzyw przyprawowych na świecie. Warto wiedzieć, że Polska zajmuje wysokie miejsce na świecie w uprawie i eksporcie cebuli. Potentatami pozostają Egipt, Hiszpania i Węgry.
Wyciskacz łez
To roślina o bardzo wysokich wartościach odżywczych. Zawiera białko roślinne, węglowodany, odrobinę tłuszczu i nieco więcej błonnika. Dostarcza składników mineralnych w formie soli: wapnia, żelaza, fosforu, magnezu, selenu, krzemu oraz witamin: A, B1, B2, PP, C i E. W warzywie obecny jest także kwas nikotynowy i foliowy. Swoisty aromat cebuli determinują związki siarkowe oraz olejek eteryczny. Podczas krojenia lub zgniatania cebuli uwalniają się z niej substancje lotne – fitoncydy. Wraz ze związkami nielotnymi nadają one roślinie własności bakteriobójcze. Niszczą nawet bakterie oporne na działanie antybiotyków. To właśnie substancje lotne drażnią gruczoły łzowe oczu i powodują łzawienie. Ich ilość zależy od odmiany cebuli. Cebula czosnkowa, czerwona zawiera ich zdecydowanie więcej. Dymka i cukrowa jest łagodniejsza.
Cebula leczniczo
Cebula wzmaga odporność organizmu na choroby, w tym także nowotworowe. W krajach, gdzie spożycie cebuli jest bardzo duże, obserwuje się nieco niższą zapadalność na nowotwory. Badania wykazały, że związki czynne w cebuli obniżają ciśnienie tętnicze krwi, rozpuszczają zakrzepy żylne i skutecznie zwalniają napięcie żylne. Cebulę zabierali ze sobą w dalekie wyprawy żeglarze i polarnicy, bowiem skutecznie chroniła przed szkorbutem, spowodowanym awitaminozą witaminy C. Warzywo stosuje się w różnych formach: syrop, sok, wino, nalewka. Sok z cebuli może być używany przy leczeniu zapalenia żył, żylaków odbytu, a także jako lek przeciwpasożytniczy. Inhalacje z tego soku przynoszą ulgę przy katarach, zaś sok zakraplany do nosa hamuje katar. Pomaga także w walce z kaszlem. Obecne w roślinie saponiny zwiększają ilość wytwarzanej wydzieliny i rozrzedzają ją, co ułatwia i przyspiesza proces oczyszczania się oskrzeli. Substancje zawarte w roślinie pobudzają apetyt i przyspieszają trawienie. Cebula działa też moczopędnie, dzięki czemu zapobiega powstawaniu kamieni nerkowych oraz ułatwia pozbywanie się nadmiaru płynów z ustroju, co chroni przed obrzękami kończyn. Duża zawartość krzemu (niezbędnego do prawidłowej budowy kości) powoduje, że spożywanie cebuli zaleca się młodzieży i osobom starszym. Nalewka cebulowa polecana jest jako środek pomocny w leczeniu zaparć i kamicy moczowej.
Cebula w kuchni
Cebula jest ważną przyprawą jarzynową w polskiej kuchni. Każda z odmian cebuli posiada nieco inne zastosowanie w kuchni. Cebulę białą i bardziej delikatną – cukrową spożywa się najczęściej na surowo w sałatkach, surówkach. Jada się ją także zeszkloną, jako dodatek do dań ciepłych: zup, sosów, zapie¬kanek, mięsa, jajecznic. Warzywo niezastąpionym składnikiem do babki ziemniaczanej, racuchów, leczo, indyjskiej potrawy biryani z zapiekanek. Może też być samodzielnym deserem, np. w postaci cebuli w cieście curry lub faszerowanego ciasta francuskiego ewentualnie naleśników nadziewanych na ciepło. Kolorowa cebula bywa uzupełnieniem smakowym oraz konserwującym do marynat, np. ogórków, papryki, grzybków. W celu zaostrzenia smaku warzywo dokłada się do wywarów mięsnych, pasztetów, kotletów mielonych. Daniem niezwykle ciekawym jest zupa cebulowa z grzankami i kawałkami sera żółtego lub owczego. Cebulę perłową, mary¬nuje się jak ogórki. Świetnie smakuje gotowana na parze, grillowana, zapiekana. Dymka, czyli cebulka przeznaczona do sadzenia, doskonale smakuje z pomidorami. Zaś cebula czosnkowa jest bardzo aromatycznym dodatkiem do dań ostrych i pikantnych. Cebula czerwona pięknie się prezentuje na talerzu, ale należy pamiętać, że jest bardzo wyrazista w smaku i zwykle bardziej piekąca od swojej białej siostry.
Ciężkie danie
Warto zaznaczyć, że cebula nie należy do jarzyn łatwostrawych, a ta najsmaczniejsza – smażona – najdłużej zalega w żołądku. Najdelikatniejsza jest cebula surowa lub zblanszowana, czyli przelana wrzątkiem. Każdą cebulę należy dokładnie pogryźć i przeżuć. Do surówek z cebulą nie zaleca się używać octu, gdyż kwas octowy utrudnia trawienie rośliny. Osoby, które drażni zapach utrzymujący się w ustach po zjedzeniu cebuli mogą sięgać po stare metody utylizacji tej woni, czyli żucie ziarnka palonej kawy, czy spożycie zielonej naci pietruszki.
dr A. Czarnewicz-Kamińska
www.dieta.fit.pl
