Zwana jest inaczej chorobą trzewną bądź sprue nietropikalną. Jest to schorzenie układu pokarmowego, a dokładnie śluzówki jelita cienkiego, objawiające się reakcją immunologiczną na składnik zawarty w produktach zbożowych - gluten. Chodzi tutaj w szczególności o jedną z jego frakcji – gliadynę. Ciągłe spożycie produktów zbożowych zawierających gluten wywołuje chroniczny stan zapalny, co jest przyczyną zaniku kosmków jelita. Kosmki pełnią ważną rolę we wchłanianiu substancji odżywczych, witamin, mikropierwiastków. Stąd taki stan nie jest korzystny dla zdrowia, a nieleczona celiakia może być zagrożeniem dla życia.
Jak objawia się celiakia?
Celiakia może dawać szereg różnych objawów bardziej i mniej typowych. U dzieci są to najczęściej chroniczne biegunki, brak apetytu, wzdęcie brzucha, wymioty. W późniejszym wieku manifestuje się jako anemia z niedoboru żelaza (który nie wchłania się właściwie na skutek zaniku kosmków w jelicie), opryszczki na skórze, afty w jamie ustnej, nieprawidłowa budowa szkliwa nazębnego, niski wzrost w wieku szkolnym. Czasami jednak nie obserwuje się szczególnych objawów nietolerancji glutenu, jednak przypadkowo wykryta celiakia i wdrożenie właściwego sposobu żywienia znacznie poprawia samopoczucie. Bywa też i tak, że we krwi stwierdza się białka typowe dla celiakii ale budowa śluzówki jelita jest prawidłowa. Oznacza to wówczas, że taka osoba jest potencjalnie narażona na rozwój tego schorzenia.
Właściwa dieta podstawą terapii i dobrego samopoczucia
Prawidłowe żywienie przy tego rodzaju schodzeniu wyklucza produkty zawierające gluten. Chodzi tutaj przede wszystkim o produkty z takich zbóż jak pszenica, żyto, owies, słód, jęczmień. Istnieje więc konieczność wyeliminowania chleba i pieczywa pszennego i żytniego, makaronów, potraw mącznych (pierogi, pyzy, kopytka), kaszy jęczmiennej, manny, kuskus. Nawet zwykły opłatek komunijny zawiera 25 mg gliadyny. Nie wolno spożywać napojów z dodatkiem słodu jęczmiennego (piwo, wódki żytnie), panierowanych kotletów i warzyw, zup zabielanych mąką, kaw zbożowych. Trzeba także czytać skład na opakowaniach produktów, które mogą zawierać niewielkie ilości glutenu (np. czekolada).
Zboża, które naturalnie nie zawierają glutenu a więc mogą być spożywane przez chorych na celiakię to: ryż, gryka, kukurydza, proso i wszelkie ich przetwory. Można spożywać mąkę kukurydzianą i ryżową oraz wypieki przygotowane z jej użyciem. Zalecane jest też pieczywo ryżowe, kasza jaglana i gryczana. Można pić mleko, jeść sery białe, topione i kefiry, ryby, świeże mięso, drób. Masło, oleje, owoce i warzywa, kawa naturalna, herbata i soki również nie zawierają glutenu.
Ponadto powstaje coraz większa ilość żywności specjalnie przeznaczonej dla osób chorych na celiakię. Charakterystycznym dla niej znakiem rozpoznawczym jest obecność na opakowaniu przekreślonego kłosa. Świadczy to o tym, że nie zawiera ona glutenu i jest w zupełności bezpieczna.
Dieta osoby chorej na celiakię musi być ściśle przestrzegana. Nawet najmniejsze odstępstwo przyczynia się do nawrotu objawów choroby. Życie bez spożywania tych powszechnie znanych produktów zbożowych może wydawać się trudne. Obecnie jednak coraz szerzej dostępne stają się inne rodzaje mąki i wspomniane wcześniej produkty bezglutenowe. Koszt jaki należy ponieść związku z pewnymi wyrzeczeniami i ograniczeniami, zostanie z pewnością wynagrodzony doskonałym samopoczuciem i nienagannym zdrowiem.
Joanna Niedźwiecka
