Nazywana bywa także glutenozależną chorobą trzewną. Spowodowana jest nietolerancją glutenu, czyli białka zawartego w otoczkach zbóż (pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa). W Polsce liczba zachorowań na tę chorobę jest oceniana na 1:15Z a wywołanie choroby trzewnej czy nietolerancji glutenu są odpowiedzialne rozpuszczalne w alkoholu frakcje białka: pszenicy - gliadyna, żyta - sekalina, jęczmienia - hordeina, owsa - awenina. Frakcje te noszą wspólną nazwę glutenu.
Różne procesy technologicznej obróbki zbóż niestety nie są w stanie znieść niekorzystnego działania glutenu na chorych. Szkodliwość glutenu zależy, bowiem od jego struktury, czyli od sekwencji zawartych aminokwasów.
Objawy celiakii
Choroba ta najczęściej objawia się we wczesnym dzieciństwie, pomiędzy 6 miesiącem a 3 rokiem życia, ale możliwe jest też ujawnienie się jej w wieku dojrzałym. Do głównych objawów nie leczonej dziecięcej celiakii należą przewlekłe biegunki, utrata masy ciała, zahamowanie wzrostu, powiększenie obwodu brzucha, oraz zmiany usposobienia.
Spożywanie pokarmów zawierających gluten powoduje zanik błony śluzowej jelita cienkiego (atrofia kosmków). Prowadzi to do zaburzeń wchłaniania i wyniszczenia organizmu. Konsekwencją zaburzeń we wchłanianiu i trawieniu są: niedokrwistość z niedoboru żelaza, niedobory białka, kwasu foliowego, niedobory witamin, wtórna nietolerancja dwucukrów czy alergia na pokarmy.
Dieta eliminacyjna
W przypadku alergii na gluten postępowaniem terapeutycznym jest dieta eliminacyjna - bezglutenowa. Polega na całkowitym wykluczeniu z posiłków produktów zawierających gluten, czyli produktów zbożowych (żyto, pszenica, jęczmień, owies). Spożycie nawet najmniejszych ilości tych produktów może prowadzić do bardzo ciężkich objawów chorobowych. Zastosowanie diety bezglutenowej przynosi z reguły dość szybką poprawę i prowadzi do regeneracji kosmków jelitowych i ustąpienia objawów klinicznych.
Czas jej stosowania jest zawsze dobierany indywidualnie. Po tym okresie ponowne wprowadzenie do diety produktów zawierających gluten zazwyczaj nie powoduje nawrotu niepożądanych reakcji klinicznych oraz nie prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego. Należy pamiętać, iż o całokształcie diety decyduje lekarz, może on oprócz glutenu kazać wyeliminować z diety również inne produkty (dwucukry, mleko).
Produkty bez glutenu
W diecie chorych na celiakię ograniczeniu bądź tez wykluczeniu ulegają produkty zawierające gluten, zaś pozostałe produkty spożywcze mogą być spożywane bez ograniczeń. Produktami bezglutenowymi są ryż, soja, kukurydza, proso, skrobia pszenna. Obecnie na naszym rynku jest cała gama produktów na bazie tych składników. Problemem natomiast może być nieświadome spożywanie glutenu w produktach nim zanieczyszczonych. Konieczne są, więc rutynowe badania produktów dietetycznych na jego zawartość. Coraz częściej producenci umieszczają na produktach symbol przekreślonego kłosa, lub napis: bezglutenowe.
Produkty dozwolone w diecie bezglutenowej:
- Mleko płynne i w proszku
- Sery twarogowe, śmietana, sery żółte
- Wszystkie mięsa i wędliny
- Podroby-wątroba, płuca nerki
- Jaja
- Wszystkie owoce
- Wszystkie warzywa
- Ryż, kukurydza, soja, tapioka, gryka, proso
- Wszystkie tłuszcze
- Cukier, miód
- Przyprawy, sól, pieprz
- Kawa, herbata, kakao
- Pieczywo, ciasta i desery muszą być przygotowywane z produktów niezawierających glutenu
- Alkohole: wino, rum, tequila, sake, wódki wytwarzane z ziemniaków.
Produkty zabronione w diecie bezglutenowej:
- Kasze: manna, jęczmienna, owsiana,
- Mąki z owsa, jęczmienia, żyta i pszenicy,
- Przetwory zawierający ww. rodzaje zbóż (makarony, kasze, płatki),
- Produkty gotowe zawierające wyżej wymienione składniki (pasztety, parówki),
- Słodycze zawierające dodatki z mąki i wyżej wymienionych zbóż,
- Wszystkie przetwory zawierające dodatki z zawartością glutenu,
- Kawa zbożowa,
- Piwo (powstaje ze słodu z jęczmienia), wódki (żytnie).
dr Aleksandra Czarnewicz-Kamińska
www.dieta.fit.pl
