Dieta FODMAP, a precyzyjniej – low-FODMAP (ang. dieta o niskiej zawartości FODMAP), została stworzona przez grupę australijskich naukowców z Uniwersytetu Monash. Stosuje się ją m.in. jako metodę łagodzenia dolegliwości związanych z zespołem jelita drażliwego (IBS), ale jest pomocna również przy takich schorzeniach jak refluks żołądkowo-przełykowy, nadkwasota, nadprodukcja gazów jelitowych, wzdęcia, częste biegunki i zaparcia[1]. Na czym polega ten sposób żywienia i co sprawia, że jest on tak skuteczny?
CZYM JEST DIETA LOW-FODMAP?
FODMAP to angielski skrót wywodzący się od pierwszych liter niektórych węglowodanów, zawartych w pokarmach: (FO) fermentable oligosaccharides (fermentujących oligosacharydów), (D) disaccharides (disacharydów), (M) monosaccharides (monosacharydów) (A) and (P) polyols (alkoholi polihydroksylowych). Badania wykazały, że jako związki łatwo fermentujące, słabo wchłaniane i charakteryzujące się wysokim ciśnieniem osmotycznym, nasilają one objawy zespołu IBS, a także innych chorób przewodu pokarmowego[2]. Do związków tych należą m.in. fruktoza, laktoza, galaktoza, fruktany czy sztuczne środki słodzące, takie jak sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol. Spożywanie wyłącznie produktów o niskiej zawartości FODMAP jest rodzajem dietetycznej terapii IBS. Dieta ta może okazać się pomocna także w przypadku innych przewlekłych chorób przewodu pokarmowego.
Dlaczego produkty o wysokiej zawartości FODMAP nasilają objawy zespołu jelita drażliwego? Są one słabo trawione i wchłaniane, przez co trafiają do jelita cienkiego w postaci niezmienionej, a przez swoje działanie osmotyczne powodują nagromadzenie się płynów w jego świetle. W ten sposób zostaje przyspieszona perystaltyka. Następnie niestrawione części jedzenia przedostają się do jelita grubego, w którym zachodzi proces fermentacji ze wzmożoną produkcją dwutlenku węgla i wodoru, a w wyniku dalszych przemian – także metanu i siarkowodoru. Proces ten odpowiada za zaburzenia oddawania stolca (biegunki i zaparcia), a także kolkowe bóle brzucha, uczucie przelewania się oraz wzdęcia[3].
ETAPY DIETY FODMAP
Dieta low-FODMAP nie jest metodą żywienia, którą można stosować bez przerwy. Należy przestrzegać jej przede wszystkim w okresie nasilenia się objawów choroby. Składa się ona z kilku etapów. Pierwszy z nich polega na wykluczeniu z codziennego jadłospisu wszystkich produktów zawierających duże ilości FODMAP. Etap ten trwa 6–8 tygodni. Po tym okresie w miarę ustępowania objawów ze strony przewodu pokarmowego można przechodzić do etapu drugiego, polegającego na stopniowym rozszerzaniu diety o produkty zawierające więcej FODMAP. Przy doborze składników żywieniowych należy wziąć pod uwagę indywidualną tolerancję pacjenta. Etap ten ma na celu stopniową reintrodukcję produktów i ocenę stopnia tolerowania ich przez organizm. Trzeci etap to powrót do codziennej diety, ale z wykorzystaniem wiedzy zdobytej podczas stosowania analizowanej tu metody. Warto w tym momencie wykluczyć tylko te produkty bogate w FODMAP, które były źle tolerowane przez organizm, aby nie dopuścić do nawrotu objawów zespołu IBS.
Źródła FODMAP i produkty alternatywne
Przykładowe produkty o wysokiej zawartości FODMAP zamieszczono w poniższej tabeli. W drugiej kolumnie znajdują się produkty o niskiej zawartości FODMAP, które można bez przeszkód spożywać w trakcie stosowania diety.
TABELKA [4]
Skuteczność i środki ostrożności
Istnieje szereg badań udowadniających skuteczność diety low-FODMAP. Większość pacjentów zauważa złagodzenie objawów zespołu jelita drażliwego, takich jak bóle brzucha, uczucie przelewania się pokarmu w żołądku, nadprodukcja gazów, a efekty tej diety można zaobserwować już podczas pierwszego tygodnia jej stosowania. Początkowo pacjent może wspomagać proces leczenia środkami łagodzącymi dolegliwości, np. takimi lekami rozkurczowymi jak Buscopan lub środkami przeciw wzdęciom, jednak na dalszym etapie leczenia dokuczliwe symptomy powinny znacznie złagodnieć lub ustąpić. Jednocześnie trzeba pamiętać, że tak jak każda dieta eliminacyjna, również i low-FODMAP ogranicza dostępność niezbędnych składników odżywczych w pokarmach[5]. Należy odpowiednio suplementować brakujące witaminy i minerały, uważając, czy dany suplement nie zawiera jednocześnie FODMAP – np. słodzików.
Bibliografia
1. https://zdrowie.tvn.pl/a/dieta-fodmap-zasady-produkty-dozwolone-oraz-te-ktorych-nalezy-unikac
2. https://dieta.mp.pl/diety/diety_w_chorobach/111607,dieta-fodmap-dieta-zalecana-w-zespole-jelita-drazliwego
3. https://dieta.mp.pl/diety/diety_w_chorobach/111607,dieta-fodmap-dieta-zalecana-w-zespole-jelita-drazliwego
4. https://www.esculap.com/publication/146312/zastosowanie-diety-low-fodmap-w-zespole-jelita-nadwraliwego, https://dieta.mp.pl/diety/diety_w_chorobach/111607,dieta-fodmap-dieta-zalecana-w-zespole-jelita-drazliwego, https://zdrowie.tvn.pl/a/dieta-fodmap-zasady-produkty-dozwolone-oraz-te-ktorych-nalezy-unikac
5. https://www.esculap.com/publication/146312/zastosowanie-diety-low-fodmap-w-zespole-jelita-nadwraliwego
