Owoce jarzębiny w stanie surowym nie nadają się do spożycia ze względu na gorzki smak i trujące właściwości. Przyczyną tego jest zawarty w nich kwas parasorbinowy, który wywołuje nudności, wymioty oraz biegunkę. Zarówno mrożenie, suszenie, jak i gotowanie rozkłada ten związek, dzięki czemu przetwory z jarzębiny pozbawione są goryczy oraz trujących właściwości.
Owoce jarzębiny nadają się do wyrobu dżemów, marmolad, konfitur, soków oraz napojów alkoholowych (nalewki, wina, wódki). Suszoną jarzębinę wykorzystuje się także do przyrządzania naparów, jako składnik herbatek owocowych oraz deserów. Jeśli skusimy się na samodzielne przyrządzenie jarzębinowych przetworów, pamiętajmy, że owoce przeznaczone do celów kulinarnych powinny pochodzić z drzew rosnących z dala od ruchliwych ulic i terenów przemysłowych. Należy je zbierać dopiero po pierwszych przymrozkach, gdyż wtedy posiadają najlepsze walory smakowe – są bardziej słodkie, mniej cierpkie i gorzkie.
Smak słodki jarzębina zawdzięcza zawartym w niej cukrom (fruktoza, glukoza, sacharoza) oraz alkoholowi cukrowemu – sorbitolowi. Sorbitol w dużych dawkach działa przeczyszczająco, stąd też nadmierne spożycie jarzębiny (zwłaszcza kandyzowanej lub suszonej) może wywoływać biegunkę.
Jarzębina jest bogata w witaminę C, karotenoidy oraz sole mineralne (głównie żelaza, potasu i magnezu). Zawiera ona również szereg innych związków biologicznie czynnych takich jak kwasy organiczne, flawonoidy, katechiny, garbniki, antocyjany, przez co znalazła zastosowanie w medycynie. Występujące w owocach jarzębiny związki mają działanie moczopędne, przeciwzapalne i przeciwbiegunkowe. Napary z jarzębiny stosuje się przede wszystkim w stanach zapalnych dróg moczowych, kamicy nerkowej, zaburzeniach czynności przewodu pokarmowego, niewydolności krążenia oraz przy przeziębieniach. Oprócz tego w medycynie ludowej jarzębinę wykorzystywano w leczeniu cukrzycy, zaburzeń metabolicznych, reumatyzmu i artretyzmu. Nalewkę i wino jarzębinowe stosowano także jako antyafrodyzjak, zmniejszający pobudliwość płciową u mężczyzn.
dr Joanna Anna Walczak
www.dieta.fit.pl
