Porzeczki, choć w ostatnich latach zostały skutecznie wyparte przez cytrusy i inne owoce przywożone do Polski z zagranicy, dziś ponownie wracają do łask. Są nie tylko niezaprzeczalnym bogactwem witaminy C, ale też wdzięcznym surowcem na domowe przetwory.
Porzeczki
Nazwa porzeczki powstała po połączeniu dwóch słów – „po” i „rzece”, oznaczała bowiem roślinę rosnąca „po rzece”, czyli wzdłuż brzegów rzek i potoków. Owocem porzeczki jest kulista jagoda z resztkami okwiatu. Wśród odmian znajdują się owoce o różnych barwach. W Polsce występują odmiany o owocach: białych, czerwonych, różowych i czarnych. W naszym kraju porzeczka zajmuje ważne miejsce w uprawie roślin jagodowych – jej krzaki często bywają sadzone w ogródkach przydomowych i plantacjach.
Porzeczka czarna
Ojczyzną porzeczki czarnej jest środkowa i wschodnia Europa, ale powszechnie odmiana jest uprawiana we wszystkich regionach świata o umiarkowanym klimacie. Owoce czarnej porzeczki są najbardziej znane ze wszystkich porzeczek. Czarno-fioletowe jagody posiadają charakterystyczny słodki i winny smak. Są doskonałym owocem o przeznaczeniu deserowym, ale z powodzeniem stosuje się je także jako surowiec podczas wyrobu win – zwłaszcza tych domowych. Liście porzeczki czarnej posiadają charakterystyczny żywiczny zapach i stosowane są w ziołolecznictwie, jako środek wspomagający leczenie schorzeń dróg moczowych, nieżytów żołądka i jelit. Porzeczka czarna jest objęta na terenie Polski częściową ochroną gatunkową.
Porzeczka czerwona
Porzeczka czerwona pochodzi z obszarów środkowej i wschodniej Europy, gdzie uprawiana jest już od XVI wieku. Czerwone porzeczki rosną w regularnych gronach, na których umieszczone są okrągłe i gładkie jagody o czerwonej i ciemnoczerwonej barwie. Ich smak jest dość charakterystyczny z wyraźną nutą kwaśno-gorzkawą, a nawet cierpką i dlatego nie przez wszystkich bywa lubiany. Owoce porzeczki czerwonej pojawiają się już pod koniec czerwca. W Niemczech porzeczki określa się Johannisbeere (jagody Jana), co stanowi nawiązanie do 24 czerwca, święta Jana Chrzciciela – symbolicznego początku zbiorów tego owocu.
Porzeczkoagrest
Ten krzew z rodziny agrestowatych powstał jako mieszaniec porzeczki czarnej z porzeczką amerykańską. W Polsce, ze względu na bardzo smaczne i duże owoce, ta odmiana porzeczki traktowana jest jako roślina uprawna. Owoce zbiera się nie łatwo, bowiem pędy wyposażone są w kolce i ciernie. Pierwsze owoce porzeczkoagrestu pojawiają się w lipcu i sierpniu. Są dość nietypowe, bowiem jagody niezależnie od barwy skórki (zielonej, żółtej, czerwonej) posiadają zielony miąższ z drobniutkimi pestkami. Skórka często pokryta jest gruczołkowatymi włoskami. U niektórych odmian skórka jest gładka i błyszcząca.
Zdrowie na talerzu
O porzeczce czarnej mówi się, że jest jednym z najzdrowszych owoców świata. Owoce porzeczek to bogactwo witaminy C, przy czym porzeczka czarna posiada ponad 3 razy więcej witaminy C, niż czerwona. Już porcja 50g porzeczki czarnej pozwala na pokrycie dobowego zapotrzebowania dorosłego człowieka na tę witaminę. Ponadto owoce porzeczki to także cenne źródło pektyn, garbników i antocyjanów, którym przypisuje się ogromną rolę w walce z cholesterolem i otyłością. Jod, bor, magnez oraz inne związki mineralne zawarte w porzeczkach korzystnie wpływają na pracę serca oraz uspokoją skołatane nerwy. W porzeczkach zawarte jest sporo potasu, który gwarantuje zachowanie równowagi w stężeniu jonów między przestrzeniami komórkowymi. Tym samym ułatwia prawidłowe przewodzenie i przesączanie płynów, dzięki czemu zapobiega powstawaniu obrzęków kończyn. Jony potasu są też bardzo istotne w utrzymaniu dobrej kondycji naszego układu krwionośnego. Świeże owoce mają właściwości przeczyszczające i regulujące przemianę materii.
W chorobie Alzheimera
Journal of Science Food and Agriculture przeprowadził badania, na podstawie których stwierdzono, że substancje występujące w czarnych porzeczkach mogą zapobiegać chorobie Alzheimera. Naukowcy z nowozelandzkiego Horticulture and Food Research Institute pracując na hodowli ludzkich komórek mózgowych, wykazali że zawarte w czarnych porzeczkach substancje o działaniu przeciwutleniającym, mogą zapobiegać uszkodzeniom komórek mózgowych – przyczynie choroby Alzheimera. Owoce czarnej porzeczki to skarbnica antocyjanów i polifenoli – substancji obniżających tempo mutacji na poziomie komórek, a tym samym spowalniających starzenie się organizmu i chroniących przed wystąpieniem chorób wieku podeszłego.
Porzeczka w kuchni
Owoce porzeczek czarnych i czerwonych są dosyć kwaśne, posiadają także bardzo charakterystyczny aromat i dlatego jako owoc deserowy cieszą się popularnością jedynie wśród smakoszy. Choć rzadko spożywa się je na surowo, stanowią doskonały surowiec do produkcji soków, kompotów, win, nalewek, dżemów, konfitur i galaretek. Znakomicie komponują się w przetworach z innymi owocami: poziomkami, malinami, truskawkami i czereśniami. Bardzo smacznym owocem deserowym jest porzeczko agrest, który nie posiada typowego, przez niektórych nielubianego, porzeczkowego smaku. Owoce odmian posiadających duże owoce poddaje się suszeniu i kandyzowaniu.
dr Aleksandra Czarnewicz-Kamińska
www.dieta.fit.pl
