Orkisz jest jednym z najstarszych zbóż uprawnych. Badania archeologiczne pokazują, że w południowo-zachodniej Azji znany był już 7000 lat temu. Do Europy orkisz trafił prawdopodobnie z Iranu. Od dawna uprawiany jest w krajach takich jak Austria, Szwajcaria, Belgia, Niemcy czy Czechy. Obecnie zainteresowanie nim ponownie wzrosło ze względu na modę na żywność wykazującą właściwości prozdrowotne oraz ekologiczną.
Odporny i niewymagający
Z racji małych wymagań glebowych i klimatycznych, orkisz można uprawiać nawet na terenach górzystych oraz o słabych glebach. Drobne łuskowate listki otulające jego ziarno stanowią naturalną ochronę przed chorobami, szkodnikami, zanieczyszczeniami i promieniowaniem radioaktywnym. To dzięki listkom orkisz jest zbożem wyjątkowo odpornym na działanie czynników zewnętrznych, niewymagającym intensywnego nawożenia oraz stosowania chemicznych środków ochrony roślin. Nic dziwnego, że upodobali go sobie rolnicy ekologiczni.
Więcej niż pszenica
Orkisz jest podgatunkiem pszenicy zwyczajnej, stąd też jest często do niej przyrównywany. Ziarno orkiszu jest zdecydowanie droższe od pszenicy, ale też znacznie wartościowsze pod względem żywieniowym, gdyż zawiera więcej niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, składników mineralnych, witamin z grupy B oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Dodatkowo orkisz w porównaniu z pszenicą jest bardziej zasobny w białko. Co więcej, jest to białko o lepszej strawności oraz wyższej zawartości lizyny, leucyny, izoleucyny – aminokwasów zaliczanych do egzogennych.
Bułki, chleb i nie tylko
Mąka otrzymywana z przemiału ziaren orkiszu doskonale nadaje się do wszelkiego rodzaju wypieków. Chleb oraz bułki orkiszowe są mniej puszyste i sprężyste od tych pszennych, ale wiele osób docenia je ze względu na wyjątkowy, lekko orzechowy smak i zapach. Orkisz oraz wytwarzana z niego mąka mogą być również wykorzystywane do produkcji kaszy, płatków, makaronów, pieczywa chrupkiego, ciastek oraz kawy zbożowej.
Produkty orkiszowe ze względu na wysokie walory żywieniowe i zdrowotne znajdują zastosowanie w dietoterapii cukrzycy, dyslipidemii, kamicy żółciowej, zaburzeń pracy przewodu pokarmowego oraz alergii. Są one również rekomendowane osobom o zwiększonym zapotrzebowaniu na składniki pokarmowe, w szczególności sportowcom, rekonwalescentom, osobom starszym oraz dzieciom.
dr Joanna Anna Walczak
www.poradniadietetyczna.fit.pl
