Sposób żywienia w pierwszych latach życia wpływa na przyszłe zdrowie

Wyniki raportu potwierdzają, że edukacja zarówno dorosłych, jak i dzieci na temat roli żywienia we wczesnym okresie życia i zrównoważonej diety powinna być w Polsce priorytetem. Od sposobu żywienia w początkowym okresie życia, czyli już od momentu poczęcia przez pierwsze lata, zależy bowiem przyszłe zdrowie i jakość życia.

Raport UNICEF zawiera omówienie kwestii nierówności w zakresie jakości i warunków życia dzieci w 41 krajach Unii Europejskiej (UE) oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Doświadczenia z dzieciństwa, w tym sposób żywienia w pierwszych latach życia, mają ogromny wpływ nie tylko na obecne życie dzieci, ale także na ich przyszłe zdrowie, szanse i możliwości. Jak wynika z raportu, największe względne luki zdrowotne u młodzieży odnotowano w Izraelu (38,9 procent), Turcji (34,5 procent) oraz Polsce (34,1 procent). W większości analizowanych krajów dzieci pochodzące z mniej zamożnych domów prezentują gorsze wyniki zdrowotne1.

Wiele dolegliwości zdrowotnych i chorób ma swoje podłoże w diecie – są to tzw. choroby dietozależne. Prawidłowe nawyki żywieniowe, kształtowane już w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym, programują przyszłe zdrowie człowieka oraz jakość jego życia. Zbilansowany sposób żywienia najmłodszych w żłobkach oraz przedszkolach przyczynia się do zdrowych wyborów żywieniowych na dalszym etapie życia – w okresie dojrzewania oraz w życiu dorosłym, a tym samym minimalizuje ryzyko wystąpienia chorób, takich jak nadwaga, otyłość, cukrzyca typu II, itp.

Jak podkreśla Dorota Sokół, edukator żywieniowy programu „Zdrowo jemy, zdrowo rośniemy”: 30% przedszkolaków z nadmiarem masy ciała staje się otyłymi dorosłymi, a podobny los spotyka już 80% nastolatków. Jak pomóc otyłemu dziecku? Na początku najlepiej przeanalizować, co i w jakich ilościach dziecko konsumuje. Zarówno najmłodsi, jak i przeważająca część dorosłych w naszej populacji winna bowiem jeść około 4-5 posiłków – wliczamy tu również przekąski. W przypadku dzieci nie stosujemy diet odchudzających, wprowadzamy regularne posiłki, a jadłospis wypełniamy wartościowymi posiłkami, wykluczając wysokokaloryczne jedzenie. Ważne jest również ustalenie pór spożywania posiłków – najlepiej 5 posiłków co 3 godziny. Rezygnujemy ze słodyczy wysokoprzetworzonych (ciastka, cukierki, żelki, drożdżówki, czekoladowe smarowidła do kanapek, słodzone płatki śniadaniowe, itd.) na rzecz przekąsek (te podajemy np. na 2. śniadanie bądź podwieczorek) przygotowywanych samodzielnie na bazie owoców, zbóż, nabiału.

Dieta dziecka uczęszczającego do żłobka oraz w wieku przedszkolnym powinna być zbilansowana pod względem energii i ważnych składników pokarmowych. Zgodnie z Modelowym talerzykiem żywieniowym opracowanym przez Instytut Matki i Dziecka dla dzieci w wieku 1-3 lata dzienny jadłospis małego dziecka powinien składać się z 5 porcji warzyw, 4 owoców, 1-2 porcji tłuszczów, a także 5 porcji produktów zbożowych, 4-5 porcji produktów białkowych (3 porcje produktów mlecznych, 1-2 mięsnych, a także jaja lub ryby). Z diety dziecka powinny zostać wykluczone monosacharydy, czyli cukry proste. Duża ilość jednego z cukrów – fruktozy znajduje się w sokach z owoców, stąd też ich nadmiar w diecie dziecka nie jest wskazany. Do zaspokajania pragnienia powinna służyć woda. Przyzwyczajenie dziecka do wody już w pierwszych miesiącach życia jest bardzo istotnym krokiem w profilaktyce otyłości. Nie powinno się także dosładzać ani dosalać potraw dla najmłodszych – smak najlepiej podkreślą zioła.

Wykształcone u dziecka prawidłowe nawyki żywieniowe skutkują świadomymi wyborami żywieniowymi w przyszłości. Stałym elementem planu dnia dzieci powinna być także aktywność fizyczna. Regularne ćwiczenia fizyczne, które zgodnie z rekomendacją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) powinny być wykonywane przez co najmniej 60 minut dziennie, są kluczem do zdrowia i dobrego samopoczucia.

Mimo powszechnie dostępnej wiedzy na temat prawidłowego żywienia najmłodszych i benefitów aktywności fizycznej, raport UNICEF pokazuje, że w obszarze zdrowia oraz zadowolenia z życia Polska plasuje się dopiero na 33 miejscu (z 35). Ponadto Polska odnotowała najwyższy ze wszystkich analizowanych krajów wzrost nierówności w zdrowiu. 15-letnie dziewczynki gorzej oceniają stan swojego zdrowia niż chłopcy. Jest to alarmujące przede wszystkim z tego względu, że wiek dorastania jest czasem kształtowania się zdrowia dorosłego człowieka, dlatego różnice te często pozostają również w okresie dorosłości.

Fakt istnienia w wielu krajach tak dużych luk względnych w zakresie zdrowia dzieci i młodzieży jest niepokojący. Promowanie, a także wsparcie prawidłowego żywienia oraz zdrowego stylu życia już na wczesnych etapach życia, w tym w żłobkach i przedszkolach, najprawdopodobniej przyniesie zarówno krótko-, jak i długoterminowe korzyści dla społeczeństwa. W trosce o jakość życia najmłodszych w Polsce powstało wiele inicjatyw edukujących na temat wpływu żywienia na zdrowie. Jedną z nich jest program „Zdrowo jemy, zdrowo rośniemy” skierowany do pracowników żłobków oraz przedszkoli, rodziców i dzieci. Spotkania i warsztaty z edukatorami żywieniowymi zwiększają świadomość potrzeb żywieniowych najmłodszych. W placówkach należących do programu promowanie zrównoważonej diety, a także kształtowanie u dzieci prawidłowych nawyków żywieniowych mają kluczowe znaczenie.

W opracowaniu danych prezentowanych w raporcie UNICEF brał m.in. udział jeden z Partnerów programu „Zdrowo jemy, zdrowo rośniemy”, Instytut Matki i Dziecka w Warszawie.

www.dziecko.fit.pl