Polonez to taniec kołowy, korowodowy, w metrum 3/4. Rozwinął się z „tańca polskiego” z XVIII wieku, który z kolei wywodzi się z tańca chodzonego, występującego w XVII wieku pod nazwą pieszego lub chmielowego. Ten ostatni powstał z obrzędowych wiejskich tańców weselnych, od których oderwał się, usamodzielnił i pod nazwą „taniec polski” wszedł do repertuaru tanecznego dworów szlacheckich. Niezależnie od niego rozwijały się nadal tańce wiejskie: chodzone, chmielowe, oraz mieszczańskie: świeczkowe i poduszkowe. Pod koniec XVIII wieku termin „taniec polski” zastąpiony został nazwą „polonez”. Polonez w Polsce powstał niezależnie od pojawiających się od XVII wieku w obcych źródłach utworów zwanych chorea polonica, nie zawierających elementów polonezowych. Również nikłe związki z polskim typem poloneza wykazują utwory o nazwie „polonaise”, pojawiające się m.in. w twórczości kompozytorów obcych okresu baroku i klasycyzmu, występujące jako utwory samodzielne (np. zbiór 12 polonezów W.F. Bacha, Polonez C-dur op. 89 L. van Beethovena) lub jako elementy większych form (np. w suitach G.Ph. Telemanna i J.S. Bacha, Rondzie z Sonaty KV 284 W.A. Mozarta, Serenadzie op. 8 oraz finale Koncertu potrójnego op. 56 Beethovena).
W muzyce polskiej artystyczną formę poloneza stworzył M.K. Ogiński, wprowadzając trio. W twórczości tego kompozytora wykształciły się 2 typy poloneza: w tempie szybkim i tonacji durowej oraz w tempie wolnym i tonacji molowej, o charakterze elegijnym. Do p. Ogińskiego nawiązali J. Elsner i K. Kurpiński, a przede wszystkim F. Chopin, którego stylizacje p., znacznie przewyższające osiągnięcia innych kompozytorów w tym zakresie, są wyrazem kształtowania się stylu nar. w muzyce pol. XIX w. P. Chopina mają z reguły formę trzyczęściową z triem; niektóre wykazują wpływ formy ronda (np. Polonez es-moll op. 26 nr 2), formy sonatowej (np. Polonez-Fantazja op. 61) lub innych form tanecznych (np. Polonez fis-moll op. 44, z triem Tempo di mazurka), niekiedy właściwy polonez bywa poprzedzony introdukcją (np. Andante spianato i Polonez Es-dur op. 22). W XIX wieku, w związku z rozwojem wirtuozostwa, powstały polonezy o znamionach popisowych (np. H. Wieniawski Polonezy D-dur op. 4, A-dur op. 21 i Polacca brillante E-dur, F. Liszt Polonezy c-moll i E-dur). W muzyce polskiej po Chopinie znane są polonez H. Wieniawskiego, polonez w operach Hrabina i Straszny dwór S. Moniuszki, Polonez Fis-dur op. 6 J. Zarębskiego, Polonez elegijny Z. Noskowskiego, Polonez z Tańców polskich K. Szymanowskiego; w twórczości kompozytorów obcych popularność zyskały polonezy w operach: "Wolny strzelec" C.M. Webera, Mignon A. Thomasa, "Eugeniusz Oniegin" P. Czajkowskiego, "Borys Godunow" M. Musorgskiego.
