Nerki są niedocenianym i zaniedbywanym narządem. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, jak ważną rolę pełnią, nie tylko oczyszczając krew z toksyn i ubocznych produktów przemiany materii, ale również odpowiadając za prawidłowe nawodnienie wszystkich tkanek, produkcję hormonów wpływających na tworzenie czerwonych krwinek, regulację ciśnienia i poziomu elektrolitów.
Choroby nerek są diagnozowane późno, bo często na początku przebiegają bezboleśnie, a ewentualne niepokojące objawy są mylone z przeziębieniem czy alergią.
Bardzo ważne jest wykonywanie badań moczu, przynajmniej raz w roku. Pamiętajmy jednak, że wyniki badań powinien oceniać lekarz! Tylko on jest w stanie zinterpretować sygnały ostrzegawcze i postawić prawidłową diagnozę. Gdy się pojawią, może zlecić jeszcze dodatkowe, bardziej szczegółowe badania.
Sygnałem ostrzegawczym, mogącym wskazywać na chorobę nerek lub dróg moczowych jest nawet niewielka obecność białka w moczu (wykryta podczas badania ogólnego moczu), a także krwinek białych (leukocytów) i krwinek czerwonych (erytrocytów).
W moczu nie powinno być także wałeczków. W badaniu posiewu moczu niepokojąca jest obecność bakterii wywołujących zakażenie. Najczęściej przedostają się one z przewodu pokarmowego i znajdują się w kale, np. pałeczki okrężnicy (Bacterium coli), a także Prooteus mirabilis lub paciorkowiec kałowy - Streptococcus faecalis.
Ważne też jest określenie ilości bakterii chorobotwórczych w danej próbce moczu (ich krytyczne stężenie wynosi 104/ml) oraz sprawdzenie, na które antybiotyki lub chemioterapeutyki są one wrażliwe. Niekiedy następuje również zmiana koloru moczu, jego konsystencji, przejrzystości, zapachu i ciężaru właściwego.
Wykładnikami sprawności czynnościowej nerek jest poza tym wyrównany dobowy bilans płynów (tzn. równowaga między płynami przyjmowanymi a wydalanymi w okresie doby), prawidłowe stężenie mocznika w surowicy krwi (3,3-6,6 mmol/l, czyli 20-40 mg%) oraz keratyniny (71,0-97,0 milimol/l, czyli 0,73-1,1 mg%).
Choroby nerek - dodatkowe objawy
W zależności od choroby nerek występują różne dodatkowe objawy. W niektórych przypadkach może wystąpić ogólne złe samopoczucie, apatia, senność, bladość skóry, bóle głowy, gorączka, wymioty, zaparcia czy obrzęki nóg.
Czasem chorzy odczuwają pieczenie i bolesność w oddawaniu moczu, skąpomocz lub zbyt częste jego oddawanie. Również podwyższone ciśnienie krwi może zależeć od choroby nerek. Przy nieprawidłowo działających nerkach u małych dzieci mamy do czynienia z żółtaczką, utratą łaknienia. Dziecko nie przybiera na wadze, a także ma za niski wzrost.
Najczęstsze choroby nerek i dróg moczowych:
1. Zakażenia nerek i dróg moczowych - Objawy: częste i bolesne oddawanie moczu, któremu towarzyszy pieczenie, bolesne parcie na pęcherz, bóle dołu brzucha. Objawom tym może towarzyszyć gorączka, a w moczu duża ilość leukocytów (ropomocz), krwinek czerwonych (krwinkomocz) i w niewielkich ilościach białko.
2. Zapalenie kłębuszków nerkowych (glomerulonephritis) to ostry lub przewlekły stan zapalny drobnych naczyń krwionośnych kłębuszków. Występuje najczęściej u dzieci i młodych ludzi. Towarzyszy mu z reguły białkomocz i krwinkomocz oraz nadciśnienie. Przewlekłe postaci zapaleń kłębuszków z reguły prowadzą do ich postępującego zniszczenia.
3. Nerczyca (nephrosis), lub zespół nerczycowy, spowodowana jest nadmiernym przepuszczaniem białka przez ściany naczyń krwionośnych kłębuszków, co powoduje utratę białek krwi do moczu. Najczęstszym objawem nerczycy - towarzyszącej wielu chorobom nerek - są masywne obrzęki kończyn dolnych, okolicy lędźwiowej i powiek, a także gromadzenie się płynu w jamie brzusznej(wodobrzusze) i jamie opłucnowej (przesięk opłucnowy).
4. Nefropatia cukrzycowa polega na uszkodzeniu nerek i postępującej niewydolności w przebiegu wiele lat trwającej cukrzycy insulino zależnej.
5. Kamica nerkowa może być przyczyną niedrożności układu moczowego wywołanej najczęściej obecnością kamienia w miedniczce, moczowodzie lub pęcherzu moczowym. Kamienie - wapniowe, moczanowe lub struwitowe (fosforowo- amonowo-magnezowe) - mogą przejściowo lub trwale zablokować odpływ moczu, doprowadzić do zniszczenia nerki (wodonercza) lub zakażenia. Objawami kamicy jest silny ból (kolka nerkowa), zaburzenia w oddawaniu moczu (bezmocz), gorączka.
6. Torbielowatość nerek (wielotorbielowate zwyrodnienie nerek) zaliczana do wad rozwojowych nerek, polega na występowaniu w nerkach cystowatych tworów, które z biegiem czasu doprowadzają do ciężkiego uszkodzenia miąższu nerki, zakażenia, nadciśnienia i niewydolności.
7. Inne wady rozwojowe nerek i układu moczowego polegają na nieprawidłowej budowie lub braku nerki, wstecznym odpływie moczu z pęcherza moczowego do moczowodów, nieprawidłowej budowie pęcherza moczowego, zwężeniu na różnych poziomach układu moczowego. Następstwem zastoju moczu bywa często wodonercze.
8. Nowotwory nerek i pęcherza moczowego, przebiegające skrycie i bezobjawowo. Ich pierwszym objawem jest najczęściej krwiomocz. Rozpoznane późno - źle rokują.
Zarówno na świecie, jak i w Polsce rośnie liczba pacjentów z przewlekłą chorobą nerek (PChN). Wynika to ze zwiększającej się częstości występowania nadciśnienia tętniczego, chorób układu sercowo-naczyniowego oraz cukrzycy, czyli schorzeń, które prowadzą do pogorszenia funkcji nerek, a w dalszej konsekwencji wymagają leczenia nerkozastępczego.
Niestety, zbyt wielu pacjentów zgłasza się do leczenia nefrologicznego, gdy jest już za późno. Późne kierowanie chorych do nefrologa, oprócz negatywnych skutków medycznych, ma także znamienny wpływ na zwiększenie kosztów leczenia.
Wczesna diagnoza pozwala na wdrożenie odpowiedniej terapii, która ma na celu ochronę tak ważnego dla życia narządu. Niestety, przewlekłą chorobę nerek bardzo często określa się mianem cichego zabójcy, ponieważ przez długi okres czasu może przebiegać bezobjawowo.
