Wirus HPV występuje w ponad stu typach, z których większość jest nieonkogenna i powoduje np. kłykciny kończyste. Natomiast kilkanaście typów wirusa, szczególnie HPV16 i HPV18, jest wysokoonkogennych i mogą prowadzić do dysplazji szyjki macicy, a w dalszej kolejności do raka. Warto dodać, że HPV16 i HPV18 odpowiadają za 70-80% przypadków raka szyjki macicy, a pięć najczęściej występujących typów onkogennych (w tym HPV 16, 18, 31, 33 i 45) za około 98% przypadków.
Poza HPV, inne czynniki ryzyka to m.in. palenie tytoniu czy częste porody naturalne, które mogą powodować uszkodzenia szyjki macicy. Zakażenie wirusem HPV pozostaje jednak główną przyczyną tego nowotworu, której ryzyko rośnie m.in. przy wczesnym rozpoczęciu współżycia seksualnego czy dużej liczbie partnerów.
Lek. Paulina Poręba podkreśla, że z infekcji wirusem HPV do rozwoju raka szyjki macicy jest długa droga. - Organizm ma zdolność do zwalczania tych infekcji, a 90% przypadków zakażenia HPV ustępuje samoistnie. Jednak u części osób infekcja może przejść w stan przewlekły, który po wielu miesiącach lub latach może prowadzić do dysplazji szyjki macicy, a potem raka – wyjaśnia ginekolog.
Regularne badania, takie jak cytologia płynna LBC z oznaczeniem wirusa HPV (tzw. co-testing), pozwalają na wczesne wykrycie tych zmian, umożliwiając ich skuteczne leczenie. Warto zaznaczyć, że sama infekcja wirusem HPV nie daje żadnych objawów. Dopiero rozwinięte stadium raka szyjki macicy objawia się bólami, krwawieniem i upławami.
- Kobieta nosząca wysokoonkogenny typ wirusa HPV powinna być pod szczególnym nadzorem medycznym, z częstszymi badaniami niż te zalecane w ramach standardowego skriningu – mówi lek. Paulina Poręba.
Korzyści z cytologii płynnej LBC
Cytologia płynna LBC jest bardziej precyzyjna i daje wiarygodniejsze wyniki niż tradycyjna cytologia. Materiał do badania jest przechowywany w specjalnym płynnym podłożu, co zapobiega jego uszkodzeniu i poprawia jakość diagnostyczną. Dodatkowym atutem jest możliwość rozszerzenia diagnostyki o infekcje HPV.
Szczepienia przeciwko wirusowi HPV
Szczepienia przeciwko HPV stanowią kolejną formę profilaktyki raka szyjki macicy. Najbardziej wskazane jest szczepienie przed rozpoczęciem życia seksualnego, zarówno u dziewcząt, jak i chłopców. Niemniej jednak, szczepienie w dorosłości również ma wartość profilaktyczną. Najszersze spektrum ochrony oferuje szczepionka Gardasil 9, która chroni przed 7 rakotwórczymi typami HPV (16, 18, 31, 33, 45, 52, 58) oraz dwoma typami odpowiedzialnymi za brodawki płciowe (6, 11). Dla dorosłych pacjentów szczepienie składa się z trzech dawek, podawanych w odstępach 0, 2, 6 miesięcy. Warto jednak zauważyć, że szczepienie nie ma sensu, jeśli pacjentka jest już zakażona wszystkimi dziewięcioma typami wirusa. Szczepienie chroni także przed innymi nowotworami HPV-zależnymi, np. rakiem gardła, jamy ustnej czy odbytu.
Kroki diagnostyczne po wynikach cytologii
W zależności od wyników cytologii i testu na obecność wirusa HPV, pacjentka może zostać skierowana na kolposkopię – badanie, które polega na oglądaniu szyjki macicy pod mikroskopem powiększającym, oraz wykonaniu testu z roztworem kwasu octowego. Kolposkopia jest bezbolesna i nie wymaga specjalnego przygotowania. W razie potrzeby wykonuje się biopsję, pobierając wycinki z szyjki macicy, które następnie są oceniane histopatologicznie. Na tej podstawie podejmowana jest decyzja o dalszym leczeniu, np. o konieczności wykonania konizacji szyjki macicy, zabiegu usuwającego zmiany przedrakowe lub rakowe.
Konizacja szyjki macicy
Konizacja, czyli wycięcie fragmentu szyjki macicy, może być przeprowadzona metodą klasyczną lub elektrokonizacją. Obie metody wymagają badania histopatologicznego usuniętych tkanek. W przypadku dużej dysplazji lub wczesnego raka szyjki macicy, konizacja może zapobiec dalszemu rozwojowi nowotworu. Pacjentki po zabiegu pozostają pod ścisłą obserwacją, z zaleceniem wykonywania cytologii co pół roku przez dwa lata.
Leczenie raka szyjki macicy
Wczesne wykrycie raka szyjki macicy umożliwia leczenie chirurgiczne. Może to być konizacja (jeśli pacjentka chce zachować płodność) lub szersze usunięcie szyjki macicy oraz jajników (u kobiet w wieku rozrodczym, które nie chcą przejść w menopauzę). W przypadkach bardziej zaawansowanego raka konieczne jest usunięcie macicy, jajników i jajowodów, a także stosowanie radioterapii.
Zabiegi chirurgiczne wiążą się z ryzykiem powikłań, takich jak krwawienie, bóle brzucha, uszkodzenia sąsiednich narządów czy niepłodność. Usunięcie jajników prowadzi do menopauzy, a dla kobiet w wieku rozrodczym wycięcie trzonu macicy uniemożliwia ciążę. W przypadku operacji oszczędzających, takich jak konizacja lub trachelektomia, możliwe jest zachowanie płodności, ale wiąże się to z wyższym ryzykiem poronienia i koniecznością cesarskiego cięcia.
Wczesne wykrycie i odpowiednia profilaktyka, w tym szczepienia oraz regularne badania cytologiczne, mogą uratować życie. Dlatego tak ważne jest dbanie o zdrowie, kontrolowanie wyników i podejmowanie odpowiednich działań, aby uniknąć raka szyjki macicy.
