W wyniku powtarzających się ekspozycji powstają tzw. odczyny przewlekłe – fotostarzenie skóry, zmiany przednowotworowe i nowotwory skóry. Skóra poddana przewlekłemu działaniu promieni słonecznych ulega pogrubieniu, staje się szorstka i nieelastyczna, a w końcu, po długim czasie eksponowania, ulega zanikowi i ścieńczeniu. Tworzą się głębokie zmarszczki i bruzdy oraz różnego rodzaju przebarwienia.
Najbardziej charakterystyczne i swoiste zmiany dotyczą tkanki łącznej. Polegają one na zwyrodnieniu i rozpadzie włókien kolagenu, elastyny oraz nagromadzeniu się gruzełkowatej, skręconej substancji elastynopodobnej w górnych warstwach skóry. Te procesy określamy jako fotostarzenie skóry. Posłoneczne zmiany pojawiają się także w mikrokrążeniu skórnym. Powierzchowne naczynia stają się bardziej kręte i szersze, tworzą teleangiektazje, łatwo ulegają pęknięciu.
Nasza skóra pod wpływem słońca ulega także różnego rodzaju przebarwieniom i odbarwieniom. Do najczęstszych zmian należą piegi, plamy soczewicowate, barwnikowe ogniska rogowacenia słonecznego i łojotokowego oraz barwnikowe postacie raków podstawnokomórkowych.
Promieniowanie ultrafioletowe może również bezpośrednio uszkadzać DNA komórek Langerhansa w skórze, a także wpływać niekorzystnie na enzymy naprawcze odpowiedzialne za reperację DNA.
Wywołanie stanu immunosupresji jest jednym z ważnych czynników mogących ułatwiać proces kancerogenezy posłonecznej. Do niedawna uważano, że tylko UV-B jest odpowiedzialne za ewentualną stymulację nowotworzenia. W ostatnich latach podkreśla się także możliwą rolę UV-A, ponieważ znacznie wzrasta narażenie na ten zakres promieniowania. Szczególne ryzyko niekorzystnego działania UV-A zwiększa się również z powodu coraz częściej i chętniej wykorzystywanych sztucznych źródeł energii świetlnej, które stosuje się zarówno w celach leczniczych (fototerapia, fotochemoterapia) lub kosmetycznych (solaria).
Działanie promieniowania słonecznego na skórę zależy od wielu czynników:
- długości fali;
- natężenia promieniowania;
- czasu ekspozycji;
- częstotliwości ekspozycji;
- warunków ekspozycji, np. kąta padania promieni;
- reakcji osobniczej, czyli koloru skóry i okolicy naświetlanej.
Należy zaznaczyć, że są różne czynniki zmieniające reakcję skóry na UV, np. schorzenia wewnętrzne, substancje stosowane miejscowo lub ogólnie zwiększające wrażliwość skóry na promieniowanie ultrafioletowe, uwarunkowania genetyczne oraz uprzednie leczenie promieniami RTG.
[-------]
Zdrowa skóra broni się
Zdrowa skóra przeciwdziała w pewnym stopniu uszkodzeniom wywoływanym przez światło za pomocą różnych mechanizmów. Jednym z nich jest opalenizna, która powstaje pod wpływem działania promieniowania UV-A i UV-B po około 72 godzinach od nasłonecznienia i związana jest ze zwiększeniem liczby melanocytów i wzrostem syntezy barwników melaninowych (eumelaniny i feomelaniny). Eumelaninowe typy skóry (ciemna karnacja) wykazują mniejszą wrażliwość na ekspozycję słoneczną niż feomelaninowe (osoby rude i blondyni). W oparciu o kryterium, jakim jest zawartość melaniny w skórze i podatność skóry na powstawanie opalenizny Fitzpatrick wyodrębnił 7 fototypów:
Naturalne mechanizmy obronne skóry mogą okazać się niewystarczające przy intensywnym promieniowaniu słonecznym lub długiej ekspozycji na słońce, szczególnie u osób o jasnej karnacji. Konieczne staje się wówczas stosowanie zewnętrznych środków chroniących przed światłem.
Współczesne silne preparaty chroniące przed światłem zawierają z reguły mieszaninę kilku filtrów chemicznych oraz filtr fizyczny. Ma to na celu zwiększenie spektrum ochronnego danego preparatu. Zadaniem preparatów zawierających system filtrów chroniących przed promieniowaniem UV jest zapobieganie oparzeniom słonecznym. Siłę działania preparatu chroniącego określa się wskaźnikiem SPF (sun protective factor). SPF wskazuje, o ile dłużej możemy przebywać na słońcu po zastosowaniu danego preparatu do momentu wystąpienia rumienia skóry, w porównaniu do analogicznego czasu pobytu na nim bez ochrony skóry (patrz: tabel poniżej). Preparaty takie zawierają ponadto substancje nawilżające, natłuszczające i pielęgnujące skórę.
Rodzaj użytego preparatu zależy przede wszystkim od typu skóry. W typie I skóra łatwo ulega oparzeniu, nigdy się nie opala. Typ II ulega łatwo poparzeniu, trudno się opala. W typie III skóra jest dość oporna na oparzenia, łatwo ulega pigmentacji. Fototyp IV nie ulega poparzeniu, zawsze dobrze się opala. Typ V mają rasy mongoidalne, Indianie, Arabowie, natomiast typ VI (nie zamieszczony w tabeli) występuje u rasy czarnej. Pierwszy i drugi typ skóry charakteryzuje się dużą wrażliwością na promieniowanie UV-A i UV-B. Taka skóra często reaguje stanem zapalnym. Wymaga ona stosowania do opalania kosmetyków o wysokim stopniu fotoprotekcji np. o faktorze 30 i stopniowego przechodzenia na niższe, ale nie mniej niż 15. Doustna terapia beta-karotenem, rozpoczęta kilka miesięcy przed ekspozycją na światło słoneczne, również zwiększa odporność skóry na promieniowanie UV. Osoby reagujące na słońce ostrym rumieniem skóry muszą zachować dużą ostrożność w korzystaniu z solarium, albowiem już pierwszy kontakt może wywołać niepożądaną reakcję skóry.
Pamiętajmy, że każdy typ cery wymaga nieco innej ochrony.
I tak, skóra sucha oprócz fotoprotekcji domaga się starannego nawilżenia i odżywienia. Skóra młodzieńcza, łojotokowa wbrew pozorom nie przepada za słońcem. Najpierw nadmiernie się wysusza, a potem pojawia się „efekt z odbicia”, czyli wzmożony łojotok jako odpowiedź na przesuszenie. Dlatego wymaga także nawilżania i stałej fotoprotekcji. Skórę alergiczną, nadwrażliwą powinno się zupełnie chronić przed słońcem stosując blokery. Taka cera wymaga ochrony jak skóra z I fototypem.
www.fit.pl
