Jako jedna z leczniczych form kultury fizycznej powinien mieć za podstawę wskazania rehabilitacyjne stosowane przy wykonywaniu ćwiczeń fizycznych. Konkurencje sportu inwalidzkiego nigdy nie powinny być rozbieżne z zaleceniami lekarskimi. Tak uwarunkowany sport inwalidów wspomaga proces odnowy, regeneracji i kompensacji upośledzonych funkcji.
Genezy sportu inwalidzkiego można doszukać się już w XVIII w. Sontorius (XII w.) zaleca grę w piłkę ręczną oraz szermierkę dla rekonwalescentów. Spencer (XVII w.) ozdrowieńcom po gruźlicy płuc zaleca grę w tenisa i piłkę nożną. Pierwsza informacja dotycząca udziału inwalidów w zawodach sportowych pochodzi z 1880 r. z Anglii, gdzie w publicznych zawodach - biegach - brali udział dwaj mężczyźni po amputacji kończyn dolnych, biegnąc na drewnianych protezach. Późniejsza historia olimpiad notuje wiele wspaniałych zwycięstw inwalidów, które były wynikiem ich wielkiej pracy nad sobą. Sport inwalidzki jest oddzielony od sportu osób zdrowych, rządzą nim specjalne przepisy, aczkolwiek w wielu dyscyplinach zbliżone są one do przepisów ogólnie obowiązujących. Pomimo wyraźnych analogii nie można utożsamiać sportu inwalidzkiego ze sportem ludzi zdrowych, a różnice wynikają z odmiennych celów i zadań stawianych przed sportem inwalidów.
Prof. W. Dega wyróżnia trzy zasadnicze cechy sportu inwalidzkiego:
l. Sport inwalidzki powinien być zgodny z indywidualnym programem rehabilitacji (oprócz aspektu sportowego powinny w nim występować elementy rozrywki).
2. Sport inwalidzki powinien być bezpieczny.
3. Sport inwalidzki powinien być powszechny, dostosowany do wielu rodzajów schorzeń i powinien obejmować możliwości funkcjonalne młodzieży.
Według Degi, Pąchalskiego i Weissa sport jest najlepszym środkiem do podtrzymywania sprawności psychofizycznej i pomnażania jej. Pionierem i twórcą polskiej szkoły rehabilitacji był prof. Dega: od 1950 r. był on Krajowym Specjalistą do Spraw Rehabilitacji. Do rozwoju rehabilitacji i sportu inwalidzkiego w Polsce przyczynili się ponadto A. Hulek i M. Weiss. Prof. M. Weiss stworzył rehabilitację kompleksową, w której duża rola przypada sportowi inwalidzkiemu. Polska koncepcja rehabilitacji kompleksowej została uznana i jest zalecana przez Światową Organizację Zdrowia.
[-------]
Niektóre wydarzenia z historii sportu inwalidów:
w 1922 r. - powstał pierwszy Klub Inwalidów w Anglii -Klub Motorowy dla Inwalidów
Głuchoniemych,
w 1927 r.- w Polsce zorganizowali się inwalidzi głuchoniemi -powstał Związek Klubu Sportowego Głuchoniemych,
w 1944 r. - dr Ludwig Guttman wprowadził zajęcia sportowe do programu usprawniania paraplegików w Stoke Mandeville,
w 1948 r. - pierwsze międzynarodowe igrzyska dla paraplegików w Stoke Mandeville,
w 1949 r. - w Polsce, w zakładzie leczniczo-wychowawczym dla dzieci kalekich w Świebodzinie powstają pierwsze zalążki sportu inwalidzkiego,
w 1950 r. - w Świebodzinie zorganizowano pierwsze zawody sportowe dla
dzieci,
w 1952 r. - założenie przez dr. L. Guttmana Międzynarodowego Komitetu Organizacyjnego Igrzysk Paraplegików w Stoke Mandeville,
w 1960 r. - w Rzymie I Paraolimpiada Paraplegików z inicjatywy dr. L. Guttmana (na obiektach olimpijskich),
w 1961 r. - rozpoczyna działalność Spółdzielcze Zrzeszenie Sportowe "Start" (1963 r. - I Festyn Sportowy w Sierakowie; 1964 r. -Ogólnopolski Festyn Spółdzielni Inwalidzkich.
Letnie igrzyska paraolimpijskie - międzynarodowe zawody sportowe organizowane co 4 lata przez Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski. Paraolimpiady, które odbyły się bezpośrednio po igrzyskach olimpijskich:
1960 r. – Rzym (Włochy)
1964 r. - Tokio (Japonia),
1968 r. - Tel-Awiw (Izrael),
1972 r.- Heidelberg (Niemcy)- po raz pierwszy z inicjatywy L. Guttmana użyto nazwy "olimpiada paraplegików",
1976 r. - Toronto (Kanada),
1980 r. - Arnhem (Holandia),
1984 r. - igrzyska olimpijskie w stanie New York (USA) i częściowo w Stoke Mandeville (W. Brytania); Polacy zdobyli 106 medali; startowało łącznie 4000 zawodników, w tym 33 Polaków,
1988 r. - Seul (Korea),
1992 r.- Barcelona (Hiszpania),
1996 r. - Atlanta (USA),
2000r. – Sydney (Australia)
2004 r. – Ateny (Grecja)
2008 r. – Pekin (Chiny)
W 2012 roku igrzyska odbędą się w Londynie (Anglia), a w 2016 roku w brazylijskim Rio de Janeiro.
Oprócz letnich igrzysk olimpijskich dla inwalidów odbywają się Zimowe igrzyska paraolimpijskie - międzynarodowe zawody sportowe organizowane co 4 lata przez Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski. Należą do największych i najbardziej popularnych zawodów sportowych dla niepełnosprawnych na świecie. Zwycięstwo na olimpiadzie uznawane jest przez sportowców większości dyscyplin za najbardziej prestiżowe osiągnięcie.
[-------]
Dotychczas odbyły się następujące igrzyska zimowe:
1976 r. – Ornskoldsvik, Szwecja
1980 r. – Geilo, Norwegia
1984 r. - Innsbruck, Austria
1988 r. - Innsbruck
1992 r. – Albertville, Francja
1994 r.- Lillehammer, Norwegia
1998 r. – Nagano, Japonia
2002 r. – Salt Lake City, USA
2006 r. – Turyn, Włochy
2010 r. – Vancouver, Kanada
W 2014 roku zimowe igrzyska odbędą się w rosyjskim Soczi.
VII zimowe igrzyska paraolimpijskie odbyły się w Japonii, w miejscowości Nagano, w dniach 5-14.03.1998 r. pod patronatem Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego. Bezpośrednim organizatorem igrzysk był Komitet Organizacyjny Zimowych Igrzysk Paraolimpijskich (NAPOC). W igrzyskach wzięło udział około 30 reprezentantów narodowych (1000 zawodników i 500 osób towarzyszących).
Organizacja sportu inwalidzkiego
Niektóre organizacje międzynarodowe:
ISMF (teraz ISMWSF) - Międzynarodowa Federacja Igrzysk Olimpijskich w Stoke Mandeville w Anglii (1952 r.).
CP-ISRA - Międzynarodowe Zrzeszenie Sportu i Rekreacji Osób z Porażeniem Mózgowym (1979 r.).
ECISOD - Europejski Komitet ISOD, Warszawa (1980 r.).
IBSA - Międzynarodowe Zrzeszenie Sportowe Niewidomych.
CISS - Międzynarodowy Komitet Sportu dla Niesłyszących (1924 r.), następnie Związek Klubów Sportowych Głuchoniemych (1927 r.).
Polska należy do organizacji międzynarodowych inwalidzkich światowych i jest reprezentowana przez PZSN "Start" (Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych). "Start" jest najstarszą organizacją i ma wielkie zasługi w dziedzinie sportu i rekreacji dla inwalidów. Obejmuje swoją działalnością wszystkie dziedziny sportu inwalidzkiego, uprawianego przez osoby z różnymi schorzeniami. Organizuje obozy różnych szczebli - od podstawowych do przedolimpijskich we wszystkich grupach inwalidzkich. PSNS "Start" powstał w 1961 r., gdy w Bukowinie Tatrzańskiej zostało podpisane porozumienie Związku Spółdzielni Inwalidów z Zrzeszeniem Sportowym "Start".
W Polsce istnieje wiele organizacji terenowych sportu inwalidzkiego, które prowadzą ciekawą działalność rekreacyjno-sportową dla inwalidów.
www.fit.pl
