Jedną z głównych przyczyn otyłości są złe nawyki żywieniowe, w tym przede wszystkim jedzenie zbyt dużych ilości wysokokalorycznej żywności. Najprościej byłoby stwierdzić, że objadanie się wynika z łakomstwa. W rzeczywistości bardzo często jest ono przejawem głębszych problemów z jakimi boryka się jednostka (zaburzenia nastroju, niezadowolenie z własnego ciała, problemy rodzinne). Powtarzające się epizody objadania się (średnio co najmniej dwa razy w tygodniu), którym towarzyszy utrata kontroli nad swoim zachowaniem oraz ilością przyjmowanego pokarmu są definiowane jako napadowe jedzenie kompulsywne (BED – ang. binge eating disorder). Zaburzenie to po raz pierwszy zostało opisane w latach 50-tych, kiedy podjęto próbę wyodrębnienia zachowań żywieniowych najczęściej prowadzących do otyłości.Charakterystyczne objawy
Dla napadowego objadania się charakterystyczne są oprócz szybkiego tempa jedzenia oraz braku kontroli nad ilością spożywanych pokarmów (niemożność zaprzestania jedzenia), jedzenie w samotności (ze względu na poczucie wstydu jakie wywołuje jedzenie), kontynuowanie posiłku mimo braku uczucia głodu, niezadowolenia z siebie oraz silne poczucie winy z powodu przejadania się. Negatywny stosunek do siebie i swojego ciała oraz emocjonalny stosunek do spraw związanych z jedzeniem przyczyniają się do tego, że leczenie otyłości u osób z jedzeniem napadowym jest zdecydowanie trudniejsze niż w przypadku osób otyłych, których problem zaburzeń odżywiania nie dotyczy.
Binge eating a inne zaburzenia odżywiani
Kryteria diagnostyczne BED są bardzo podobne do bulimii, nie należy jednak tych dwóch zaburzeń ze sobą mylić. Przede wszystkim osoby z BED, w odróżnieniu od bulimików, nie stosują niebezpiecznych metod regulacji masy ciała, takich jak wymioty czy nadużywanie środków przeczyszczających. Poza tym napady jedzenia w przypadku BED zdarzają się zwykle rzadziej niż w przypadku bulimii. Wyrzuty sumienia z powodu objadania się oraz chęć schudnięcia przyczyniają się do tego, że osoby z BED są skłonne do okresowego drastycznego ograniczania ilości spożywanego pożywienia. Zachowania anorektyczne zwykle nasilają późniejsze napady jedzenia, mogą też być bezpośrednią przyczyną rozwoju zaburzenia.
Przyczyny bywają niepozorne
Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń odżywiania, przyczyny rozwoju BED są złożone. Drastyczne ograniczanie ilości spożywanych pokarmów, nieracjonalne odchudzanie oraz chroniczne narażenie na stres przyczyniają się do zmian fizjologicznych, które sprzyjają napadom obżarstwa. Wśród tych zmian w pierwszej kolejności wymienia się obniżenie poziomu serotoniny w mózgu. Serotonina jest neuroprzekaźnikiem, który wpływa na regulację apetytu, snu, nastroju oraz potrzeb seksualnych. Wzrost jej stężenia w mózgu kojarzony jest z uczuciem sytości i odprężenia, obniżenie – z nerwowością, niepokojem, agresją oraz apetytem na pokarmy bogate w węglowodany (głównie słodycze). Synteza serotoniny może być zaburzona przez stres, insulinooporność (zmniejszoną wrażliwość tkanek na insulinę) oraz niedobór niektórych składników odżywczych (głównie witaminy B6 oraz magnezu).
Do rozwoju jedzenia napadowego przyczynić się może także nieregularne spożywanie posiłków, które zaburza wrażliwość na fizjologiczne sygnały głodu i sytości. Wśród przyczyn BED nie można też pominąć predyspozycji genetycznych, silnego reagowania na stres (nadmierne wydzielanie kortyzolu przez nadnercza w sytuacji stresowej) oraz wadliwości mechanizmów neurochemicznych odpowiedzialnych za regulację odczuwanej sytości i przyjemności z jedzenia (prawdopodobnie osoby z BED muszą zjeść więcej, aby odczuć „satysfakcję” ze spożytego posiłku niż osoby niezaburzone).
Psychoterapia i dieta
Najważniejszym elementem leczenia jedzenia napadowego jest psychoterapia, która ma na celu zwiększenie kontroli nad zachowaniami związanymi z jedzeniem oraz zmianę nawyków żywieniowych. Ważną rolę odgrywa również farmakoterapia – powszechnie w leczeniu jedzenia napadowego stosuje się leki przeciwdepresyjne oraz oddziałujące na ośrodek sytości. Dodatkowo wskazane są także konsultacje dietetyczne, które mają pomóc w skorygowaniu błędów żywieniowych oraz unormowaniu masy ciała.
dr Joanna Anna Walczak
www.dieta.fit.pl
