Mięśniaki macicy - bać się czy nie?

Mięśniaki macicy - czyli co?

Mięśniaki macicy są jednym z najczęściej występujących łagodnych rozrostów nowotworowych, które występują u 20%-40% kobiet. Szacuje się, że z powodu mięśniaków macicy cierpi co piąta kobieta po 35. roku życia i co druga miesiączkująca pięćdziesięciolatka.

Część z nich nie wie, że jest chora, ponieważ w 15%-20% przypadków mięśniaki macicy nie powodują żadnych dolegliwości1. Regularne badania oraz wykonywanie przynajmniej raz w roku USG ginekologicznego pozwalają na wykrycie choroby, a współczesna medycyna oferuje pacjentkom różne metody leczenia.

Niestety w Polsce nadal standardem pozostaje leczenie operacyjne (histerektomia, czyli usunięcie macicy), pomimo tego, że na rynku dostępne są innowacyjne preparaty farmakologiczne. Dla wielu pacjentek operacja jest obarczona dużym stresem i wiąże się z poczuciem utraty atrybutu kobiecości, jakim jest macica.

Można inaczej?

Postępowanie w przypadku wykrycia mięśniaków uwarunkowane jest kilkoma czynnikami. Do najczęściej branych pod uwagę zaliczamy wielkość i liczbę guzów, ich umiejscowienie, szybkość wzrostu, powodowane objawy kliniczne, wiek i plany prokreacyjne pacjentki a także oczywiście jej oczekiwania i preferencje.

Małe bezobjawowe zmiany najczęściej jedynie obserwuje się, zalecając kontrole ginekologiczne (w tym badanie ultrasonograficzne) co 3–6 miesięcy. Za usunięciem zmiany przemawiają jej duże rozmiary, nawracające obfite krwawienia prowadzące do anemii lub/i dolegliwości bólowe. Zaobserwowanie szybkiego wzrostu guza powinno być wskazaniem do operacji w trybie pilnym, ze względu na niebezpieczeństwo złośliwego charakteru guza.

Jak postępować po zdiagnozowaniu mięśniaków macicy?

 

Po rozpoznaniu mięśniaków macicy lekarz powinien zaproponować pacjentce plan postępowania leczniczego. Plan ten może ale nie musi obejmować interwencję operacyjną. W przypadkach nie wymagających terapii zabiegowej ( np. przy małych i bezobjawowych guzach u kobiet planujących rozród) ważnych jest kilka poniższych zaleceń:

• pacjentka powinna jak najszybciej skonsultować się z lekarzem po pojawieniu się pierwszych objawów choroby szczególnie w postaci obfitych krwawień z macicy,
• w celu monitorowania ewentualnego wzrostu mięśniaka zaleca się aby nie rzadziej niż raz w roku wykonywać w takich przypadkach badanie ultrasonograficzne przy użyciu sondy dopochwowej,
• w przypadku niewielkiego stopnia anemii warto wprowadzić do diety odpowiednią ilość pokarmów bogatych w żelazo (np. „czerwone” chude mięso).

Niestety nie ma dowodów na skuteczność jakichkolwiek modyfikacji stylu życia lub diety na ryzyko powstawania, a także wzrastania mięśniaków. Dlatego też pacjentka, u której rozpoznano bezobjawowego mięśniaka zakwalifikowana jedynie do obserwacji klinicznej, powinna zachowywać się normalnie, a jedynym szczególnym zaleceniem byłyby częstsze kontrole ginekologiczne i zachowanie czujności w odniesieniu do pojawiających się objawów.

Jak przygotować się do operacji mięśniaków macicy? - rady praktyczne

 

W momencie zakwalifikowania do leczenia operacyjnego należy uzgodnić termin przyjęcia do szpitala z uwzględnieniem m.in. takich czynników jak: faza cyklu miesiączkowego. U pacjentek miesiączkujących ważne jest, aby nie wykonywać planowych zabiegów operacyjnych w trakcie trwania krwawienia miesiączkowego. Powodem odroczenia zabiegu operacyjnego może być decyzja o wykonaniu pełnego kursu szczepienia przeciwko żółtaczce. Takie szczepienie jakkolwiek nie jest obowiązkowe przez wielu ginekologów jest zalecanie do wykonania przed operacją. Typowy cykl szczepienia polega na podaniu dwóch dawek szczepionki w odstępie 4 tygodni – dwa tygodnie po drugiej dawce pacjentka nabywa odporność na zakażenia tym wirusem.

Przed zabiegiem operacyjnym u pacjentek z anemią staramy się poprawić morfologię krwi. Najskuteczniejszym sposobem wyprowadzenia pacjentki z mięśniakami z anemii jest zahamowanie u niej krwawień z macicy przy użyciu analogów gonadoliberyny lub octanu uliprysalu z równoległą suplementacją doustnymi preparatami żelaza (różnice między tymi dwoma lekami zostały opisane w rozdziale Metody leczenia /Farmakologia). Oprócz efektu takiego postępowania poprawiającego parametry krwi dodatkowym zyskiem przedoperacyjnym jest zmniejszenie wielkości mięśniaka co ułatwia w wielu przypadkach przeprowadzenia zabiegu oszczędzającego macicę.

Zestaw badań koniecznych do wykonania przed operacją różni się w zależności od ośrodka, gdzie zabieg będzie wykonany. Najczęściej zestaw ten obejmuje następujące badania:

• morfologia
• glukoza
• elektrolity
• mocz
• gr. krwi
• fibrynogen
• INR
• APTT
• Rtg klatki.

U pacjentek, u których planowany jest zabieg oszczędzający szyjkę macicy dodatkowo konieczne jest wykonanie badania cytologicznego szyjki macicy lub dysponowanie „świeżym” wynikiem tego badania. Pacjentki z chorobami dodatkowymi, tj.: cukrzyca, nadciśnienie czy nadczynność tarczycy powinny w oczekiwaniu na operację odbyć wizytę u specjalisty z danej dziedziny, najlepiej znającego i prowadzącego pacjentkę, uzyskując pisemną konsultację co do braku przeciwwskazań do leczenia operacyjnego i sugestii co do ewentualnej zmiany leczenia w okresie okołooperacyjnym.

Bardzo ważne jest, aby przed planowanym zabiegiem operacyjnym odstawić lub zamienić na inne niektóre leki, które mogą zwiększać ryzyko powikłań zabiegu. Przykłady takich leków wraz z rekomendowanym czasem ich odstawienia przed operację wymienione są poniżej:

• preparaty aspiryny - 10-14 dni przed
• inhibitory MAO - min 14 dni przed
• p/krzepliwe – 3-5 dni przed
• NLPZ, ACEI – 10 dni przed
• Nasercowe– 3-5 dni przed
• Leki moczopędne – 2-3 dni przed
• Psychotropowe– 1-2 dni przed
• BetaBlokery, BetaAdrenolityczne – 2 dni przed
• P/arytmiczne – 24 godz. przed

 

Ważne jest również, aby pamiętać o zabraniu ze sobą do szpitala następujących dokumentów:

• Dowód osobisty – PESEL
• Dowód ubezpieczenia zdrowotnego (aktualizacja co miesiąc)
• Karty informacyjne leczenia szpitalnego oraz inne wykonywane badania np. badania histopatologiczne, markery itp.

Kontrola mięśniaków macicy

W ok. 15-20% przypadków mięśniaki są bezobjawowe czyli nie powodują żadnych dolegliwości a o ich istnieniu pacjentka nie dowiaduje się nigdy albo dowiaduje się przypadkowo (np. podczas badania USG). Czy i jakie dolegliwości spowodują mięśniaki, zależy m.in. od ich umiejscowienia oraz wielkości. Małe mięśniaki w początkowym okresie ich rozwoju na ogół nie powodują żadnych dolegliwości. Większe guzy najczęściej powodują przedłużające się i obfite krwawienia miesiączkowe i ewentualne dolegliwości bólowe.

Obfite miesiączki występują u co trzeciej kobiety z mięśniakami – guzy te rozpoznaje się u 40% pacjentek, u których utrata krwi miesiączkowej przekracza 200 ml (norma to poniżej 80 ml). Szczególnie często mięśniaki podśluzówkowe powodują utratę krwi miesiączkowej przekraczającą 350 ml. Mięśniaki podśluzówkowe mogą powodować miesiączki bolesne, przedłużające się, obfite, ze skrzepami lub krwawienia między menstruacjami. Objawy te tłumaczy się utrudnionym obkurczaniem naczyń krwionośnych macicy i wydłużonym gojeniem miejsc po śluzówce złuszczonej w czasie miesiączki. Związek mięśniaków z obfitymi lub nieprawidłowymi krwawieniami z macicy wynika najprawdopodobniej ze zwiększonej powierzchni śluzówki wyścielającej jamę macicy, choć działanie takie mogą wykazywać zarówno mięśniaki podśluzówkowe, jak i śródścienne. Według innej hipotezy mięśniaki zmieniają miejscową produkcję substancji wpływających na obfitość krwawienia. Niedokrwistość (anemię) częściej stwierdza się u kobiet z obfitymi miesiączkami wywołanymi mięśniakami macicy niż u kobiet z obfitymi miesiączkami spowodowanymi innymi przyczynami. Anemia w rezultacie krwotoków macicznych powoduje osłabienie, bóle głowy, pacjentki niekiedy skarżą się na duszność i przyspieszone tętno.

Kolejnym objawem mięśniaków macicy mogą być bóle podbrzusza lub/i okolicy krzyżowej. Są one najczęściej spowodowane szybkim wzrostem guza i związanym z tym rozciąganiem otrzewnej, skurczami trzonu macicy, czy też wreszcie uciskiem na sąsiadujące narządy.

Mięśniaki umiejscowione w szyjce macicy, poza krwawieniem mogą powodować upławy i bolesność w czasie współżycia płciowego.

Część kobiet z mięśniakami macicy skarży się na niecharakterystyczne uczucie wypełnienia lub ciężaru w podbrzuszu oraz bóle okolicy krzyżowej. W przypadkach, gdy mięśniak osiągnie olbrzymie rozmiary obserwuje się powiększenie obwodu brzucha oraz niekiedy częstomocz i uporczywe zaparcia (w wyniku ucisku guza na pęcherz moczowy i odbytnicę). Ostre bóle występują również wtedy, gdy dojdzie do skręcenia się szypuły mięśniaka znajdującego się w jamie brzusznej.

Stosunkowo rzadko dochodzi do martwicy i wtórnego zakażania mięśniaków, które objawia się wysoką gorączką, bólami brzucha oraz niekiedy dreszczami. Dolegliwości te występują gwałtownie i mają znaczne nasilenie. Z tak dramatycznymi objawami spotykamy się najczęściej w przypadku szybkiego wzrostu guzów przy ich słabym unaczynieniu. Mogą sugerować perforację wrzodu żołądka, martwicę jelita, czy rozlane zapalenie wyrostka robaczkowego.

Podśluzówkowy mięśniak uszypułowany może się uwypuklać się do jamy macicy i poprzez szyjkę macicy przedostawać się („rodzić się”) do pochwy. Rodzący się mięśniak wywołuje silne skurcze, podobne do porodowych oraz krwawienie.

Zdaniem eksperta: „Od niedawna na polskim rynku stosowana jest innowacyjna, farmakologiczna (nieinwazyjna) metoda leczenia mięśniaków macicy. Polega ona na zastosowaniu substancji czynnej – octanu uliprystalu, która powoduje zahamowanie obfitego krwawienia w ciągu pierwszych 10 dni leczenia, zmniejsza ból, a co najważniejsze – w większości przypadków redukuje ich wielkość. Komfort życia kobiet ulega znacznej poprawie, bo ustępują objawy, które utrudniały im codzienne funkcjonowanie czy niemniej istotne uczestniczenie w życiu płciowym. Terapia octanem uliprystalu trwa do 3 miesięcy i posiada korzystny profil bezpieczeństwa” – tłumaczy dr Jacek Tulimowski, ginekolog.

www.senior.fit.pl