Witaminy antyoksydacyjne

Przyczynia się do tego nieprawidłowa dieta, w wyniku której tworzą się wolne rodniki. Inne przyczyny to palenie papierosów, picie alkoholu, przyjmowanie różnych leków, światło ultrafioletowe, substancje zanieczyszczające środowisko (O3,NO3,SO2), stres psychiczny, a także dieta uboga w antyoksydanty.

Wolne rodniki to reaktywne cząsteczki tlenu. Powstają w wyniku reakcji oksydacyjnych (utleniania) w organizmie człowieka. Jest to zjawisko naturalne i potrzebne, jednak przy nadmiernym nasileniu prowadzi do procesów degeneracyjnych organizmu, powodując groźne choroby. Wolne rodniki powstają codziennie w wyniku procesów przemiany materii, wysiłku fizycznego oraz czynników wyżej wymienionych. Wolne rodniki są cząsteczkami rakotwórczymi. Uszkadzają błonę komórkową, niszczą cząsteczki DNA, są główną przyczyną objawów starzenia się. Sprzyjają chorobom płuc, serca oraz nowotworom.

Antyoksydanty są obroną w walce z oksydacyjnym niszczeniem komórek i tkanek ludzkiego organizmu. Łącząc się z wolnymi rodnikami neutralizują je i zapobiegają szkodliwemu działaniu na organizm. W warunkach naturalnej homeostazy ustrojowej tworzące się wolne rodniki są unieczynnianie przez antyoksydanty endogenne i żywieniowe. Antyoksydanty dzielimy na odżywcze i nieodżywcze składniki pożywienia. Nieodżywcze antyoksydanty to flawonoidy (obecne w herbacie, czerwonym winie, cebuli, jabłkach), polifenole (znajdujące się w zielonej i czarnej herbacie) i terpeny. Odżywcze antyoksydanty to kwas askorbinowy czyli witamina C, retinol czyli witamina A, tokoferole czyli witamina E, karotenoidy.
Witaminę C znajdujemy w czarnej porzeczce, natce pietruszki, papryce, truskawkach, brukselce, chrzanie, owocach cytrusowych, innych owocach i warzywach. Witaminy E należy szukać w oleju roślinnym, kiełkach pszenicy, a także orzechach, ziarnach zbóż i zielonych warzywach liściastych. Główne źródła witaminy A to tran, wątroba, masło, marchew, jaja, pomidory i szpinak.

Również witaminy D3, K, kw. foliowy , witamina B6 uczestniczą w mechanizmach obronnych organizmu przed stresem oksydacyjnym czyli stanem organizmu związanym z wytwarzaniem wolnych rodników i reaktywnych form tlenu.
Umiarkowany wysiłek fizyczny jest zalecany przez lekarzy w celu prewencji procesu starzenia się i powstawania metabolicznych schorzeń cywilizacyjnych takich jak miażdżyca czy zawały serca. Aktywność fizyczna doprowadza do homeostazy organizmu, a powstające wolne rodniki tlenowe i nadtlenki lipidowe są skutecznie neutralizowane. Wysiłek fizyczny wiąże się ze zwiększonym zapotrzebowaniem na tlen, a co za tym idzie powoduje wzrost aktywnych form tlenu w organizmie. Stąd w wyniku zbyt dużego wysiłku dochodzi do niekontrolowanego, nadmiernego wytwarzania aktywnych form tlenu . Zwiększona ilość wolnych rodników przy niedostatecznym potencjale przeciwutleniaczy prowadzi do patologicznych zmian czynnościowych komórek i tkanek ustrojowych. Dlatego podczas wzmożonego wysiłku fizycznego stwierdza się wzrost zapotrzebowania na witaminy z grupy B, na witaminy antyoksydacyjne , tj. C i E oraz beta-karoten. Związane to jest między innymi z koniecznością neutralizacji wolnych rodników i nadtlenków lipidowych , które powstają w nadmiarze podczas wzmożonych wysiłków fizycznych. Nawet osobom uprawiającym umiarkowany wysiłek zaleca się, aby spożywały większą ilość witamin antyoksydacyjnych jako czynnika przeciwdziałającego rozwojowi miażdżycy oraz procesom starzenia się. Witamina C współdziałając z witaminą E może usuwać wolne rodniki produkowane w dużych ilościach przez komórkę mięśniową w czasie intensywnego wysiłku fizycznego , prowadzące do uszkodzenia mięśni i ograniczające w ten sposób ich zdolność do skurczu.
Witamina C jest niezbędna do ochrony lipidowych błon komórkowych przed wolnymi rodnikami. Jest to możliwe dzięki współpracy z witaminą E. Przy zbyt niskim spożyciu witaminy C dochodzi do większego uszkodzenia błon komórkowych przez wolne rodniki oraz do szybszej degeneracji witaminy E. Konsekwencją jest zaburzenie metabolizmu mięśni i tym samym znaczne osłabienie ich zdolności wysiłkowej. Witamina C jest lepsza niż wszystkie znane produkty spożywcze broniące mięśnie przed uszkodzeniami, do jakich dochodzi w czasie wysiłku fizycznego.

[-------]

Zaobserwowano wpływ witaminy C na siłę maksymalną u osób zażywających tą witaminę. Po wysiłku w którym dominowały skurcze ekscentryczne, spadek siły maksymalnej był mniejszy. Przy braku witaminy C dochodzi do zmniejszonej produkcji kolagenu, a przez to do osłabienia ścięgien, obniżenia elastyczności wytrzymałości skóry.

Witamina E hamuje oksydację witamin A i C oraz selenu, dzięki czemu mogą dłużej pozostawać w organizmie wykazując działanie ochronne. Witamina E (razem z witaminą A) chroni serce przed miażdżycą i wpływa korzystnie na wydolność seksualną. Wzmacnia też system immunologiczny. Beta-karoten jest prowitaminą A, co oznacza, że organizm - zgodnie z własnym zapotrzebowaniem - w wątrobie przekształca go w witaminę A. Witamina A wpływa na prawidłowe funkcje narządu wzroku, chroni przed zakażeniami dróg oddechowych, utrzymuje w zdrowiu skórę, włosy, zęby i dziąsła. Wykazano, że wśród osób regularnie zażywających beta-karoten występuje o połowę mniej przypadków chorób serca i nowotworów. Wykazano, że beta-karoten w 75 procentach redukuje ryzyko zachorowania na zapalenie mięśnia sercowego. Badania przeprowadzono na pacjentach w podeszłym wieku. Selen, tak jak witamina E, opóźnia starzenie się tkanek. Razem działają silniej niż oddzielnie, czyli uzyskują tzw. działanie synergiczne. Selen neutralizuje działanie niektórych rakotwórczych substancji, może chronić przed chorobami nowotworowymi.

Interesującą substancją antyoksydacyjną jest też luteina. Należy ona do rodziny karotenoidów i naturalnie występuje w wielu roślinach, szczególnie owocach i kwiatach. Jest jednym z podstawowych barwników znajdujących się w centralnej części siatkówki (drugim jest zeaksantyna), które pomagają w filtracji szkodliwego dla oczu promieniowania ultrafioletowego. Luteina działa w oku jak żółty filtr świetlny, którego mikroskopijne ilości umieszczone są dokładnie w części środkowej oka, zwanym plamką żółtą. Zmiany chorobowe w obrębie żółtej plamki siatkówki oka mogą prowadzić do postępującej utraty widzenia oraz rozpoznawania kolorów, pogłębiających się problemów z czytaniem i rozpoznawaniem szczegółów widzenia.

Luteina ma właściwości antyoksydacyjne, które są pomocne przy zewnętrznej ochronie siatkówki przed działaniem wolnych rodników. Naturalne źródła luteiny to szpinak, sałata, rzepa, gorczyca, brokuły, zielony groszek, seler i kapusta włoska.
Reasumując reaktywne formy tlenu (ROS) są stale wytwarzane w organizmie podczas normalnych przemian metabolicznych np. podczas oddychania komórkowego. Dodatkowym ich źródłem może być obciążenie organizmu czynnikami związanymi ze stylem życia. Zaliczamy do nich m.in. palenie papierosów, wysokie spożycie alkoholu, a także zanieczyszczenia środowiska, infekcje czy niektóre leki. Nadmiernemu wytwarzaniu wolnych rodników sprzyja nieprawidłowa dieta pozbawiona niezbędnych antyoksydantów żywieniowych. Zaburzenia homeostazy metabolicznej między procesami oksydacyjnymi i antyoksydacyjnymi może sprzyjać powstawaniu wielu schorzeń, m.in. miażdżycy, nowotworom, cukrzycy czy schorzeniom neurologicznych jak np. choroba Parkinsona czy Alzheimera u ludzi starszych.
Obniżony poziom witamin antyoksydacyjnych podwyższa ryzyko zachorowania na wiele groźnych chorób. Obniżony stan witaminy C w 50 procentach podwyższa ryzyko zachorowania na choroby przewodu pokarmowego takie jak, np. metaplazja żołądka czy przewlekłe zapalenie żołądka. Beta-karoten przeciwdziała nowotworom żołądka.

www.fit.pl