Rodzaje bananów
Istnieje około trzysta gatunków, jednakże uprawia się zaledwie dwadzieścia. Generalnie, banany dzielimy na te przeznaczone do gotowania i te zazwyczaj spożywane na surowo.
Poszczególne gatunki bananów maja owoce różniące się wielkością, kształtem, barwą skórki i miąższu oraz zawartością skrobi. W tropikach roślinę tę uprawia się przede wszystkim jako źródło skrobi, podobnie jak u nas ziemniaki i zboże. Z gatunków typowo skrobiowych wyrabia się make służącą do wypieku chleba. Banany najczęściej jada się tam, zanim dojrzeją, ugotowane lub upieczone. Towarem eksportowym są natomiast banany słodkie, pochodzące od banana rajskiego (Musa paradisiaca). Najpopularniejsze odmiany to: banan rajski, pizang, fruit banana, cooking banana (przeznaczony do spożycia dopiero po uprzednim ugotowaniu, upieczeniu lub suszeniu), apple banana (o smaku jabłka), banan czerwony, baby banana, textile banana (do wyrobu włókien, z których produkowany jest papier i liny).
Wartość odżywcza
Owoce z reguły zawierają śladowe ilości białka, jednakże w bananach jest go stosunkowo dużo, a dodatkowo jest ono bardzo cenne odżywczo. Znajdujące się w bananowym miąższu kwasy tłuszczowe poprawiają stosunek kwasów nienasyconych do nasyconych. Zawartość węglowodanów trawionych przez układ pokarmowy człowieka jest znacznie większa w bananach niż w innych owocach. W zielonych bananach znajdują się one pod postacią łańcucha skrobi, który w miarę dojrzewania owoców rozbija się na cukry proste, co nadaje bananom słodki smak. Wg najnowszych badań, błonnik zawarty w bananach sprzyja obniżeniu poziomu cholesterolu i zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób serca. Banany zawierają znaczne ilości beta-karotenu, witamin z grupy B, a także witaminę C. Gruba skórka bananów zapewnia im właściwą ochronę, dlatego też jedząc banany możemy być pewni tego, że witaminy nie ulegają zniszczeniu. Banan bogaty jest tez w potas, magnez i selen chroniące przed chorobami serca. Ilość potasu regulującego ciśnienie krwi i gospodarkę wodną jest bardzo wysoka. Ponadto banany zawierają pierwiastki śladowe takie jak miedź, cynk, selen, fluor, mangan i jod. Charakterystyczny dla dojrzałego banana aromat pochodzi od kwasu izowalerianowego.
[-------]
Dla kogo banan?
Banany działają regenerująco i wzmacniająco na błonę śluzową żołądka. Zawierają także serotoninę, która pobudza powstawanie śluzu w żołądku oraz jest jednym z przekaźników układu nerwowego i wpływa na dobre samopoczucie. Prawdopodobnie regulują też poziom cholesterolu i równowagę kwasowo-zasadową płynów ustrojowych, dzięki czemu polecane są w chorobach nerek i artretyzmie. W bananach wykryto również związki podobne do hormonów, poprawiające nastrój. Francuzi nazwali te owoce "hormonami radości i urody życia". Warto jednak pamiętać, że ze względu na sporą zawartość węglowodanów, bananów nie powinny jadać osoby chore na cukrzycę i osoby z nadwagą.
Banan w kuchni
Banany spożywane są na surowo, z sałatkami owocowymi, suszone, wędzone, smażone w cieście naleśnikowym lub w głębokim oleju, jako składnik koktajli mlecznych. Obok odmian słodkich i soczystych istnieją też odmiany bananów skrobiowych (mączystych), które stanowią podstawę wyżywienia ludności afrykańskiej (są one tam gotowane niczym ziemniaki, suszone na płatki, pieczone, suszone i mielone na kaszę i mąkę). We Wschodniej Afryce (gdzie uprawia się około 50% bananów na świecie) z bananów wytwarza się piwo, natomiast w Południowo - Wschodniej Azji pąki męskich kwiatów banana spożywa się po ugotowaniu jako warzywo (również dostępne czasem w krajach zachodnich). Owoce banana są także sprzedawane w puszkach i przerabiane na przecier. Plastry niedojrzałych owoców są przerabiane na chipsy.
Sznurek z… banana
W wielu krajach o gorącym klimacie uprawiany jest na plantacjach banan manilski (Musa textilis). Z pochew jego liści otrzymuje się włókno, zwane manila. Jest ono wytrzymale na rozrywanie i odporne na działanie wody morskiej. Produkuje się z niego liny okrętowe, żagle, sieci rybackie, powrozy i sznury, a także tkaniny i różnego rodzaju plecionki. Manili używa się również do wyrobu papieru i płyt budowlanych.
Bananowe ciekawostki:
- Skórki banana zawierają pewne śladowe ilości substancji psychoaktywnych, takich jak serotinina, norepinefryna i dopamina.
- Banany są surowcem bardzo nietrwałym. Od momentu ścięcia do dnia sprzedaży nie może upłynąć więcej niż 24 dni. Dlatego przewozi się niedojrzałe owoce w chłodniach w temperaturze 10 - 14ºC, a dojrzewają już na miejscu przeznaczenia. Do przyspieszenia dojrzewania bananów wykorzystuje się etylen.
- We wschodniej Afryce spożycie bananów wynosi do 400 kg/osobę/rok
- Podczas „migracji” z Afryki na Wyspy Kanaryjskie banany uzyskały swą obecną nazwę. „Banan” w języku arabskim oznacza „palec”.
- Z rośliny banana jada się nie tylko owoce. Ponoć smaczny jest również "pień" złożony z delikatnych, młodych liści. Ścina się i jada również szczyty kwiatostanów, a raczej ich pąk. Są banany niejadalne na surowo, ale po ugotowaniu lub upieczeniu – spożywa się je jak ziemniaki, które zresztą przypominają nieco smakiem. Skrobia niedojrzałych owoców jest przerabiana na łatwo strawną mączkę dla dzieci.
www.fit.pl
A.Czarnewicz-Kamińska
