Gdzie rośnie
Chmiel pospolity rośnie dziko. Drogą hodowli powstało z niego wiele odmian uprawowych. Roślina ta lubi gleby tłuste i położenie pochyłe ku południowi, co osłania ją od ostrych wiatrów. Znana od najdawniejszych czasów, uprawiana była w Niemczech i Francji już od VIII wieku.
Surowiec zielarski
Znaczenie dla ziołolecznictwa mają tylko egzemplarze żeńskie. Wytwarzają one najpierw jasnozielone, a potem żółknące i brunatniejące szyszeczki. Na powierzchni każdej szyszki występują włoski gruczołowe wypełnione żółtą lub czerwono-żółtą substancją. W trakcie suszenia szyszek substancja ta okrusza się i przybiera postać lepkiego proszku. Proszek ten zwany jest lupuliną. To także cenny surowciec wykorzystywany w zielarstwie. Szyszki chmielu zbiera się w sierpniu, gdy zaczynają dojrzewać. Suszy się je w temperaturze do 40° C.
Małe szyszeczki
Zarówno szyszki chmielu, jak i gruczoły mają aromatyczny zapach, ale i specyficzny gorzki smak i dla tych właściwości szyszki chmielu odgrywają wielką rolę w piwowarstwie, a także w przemyśle perfumeryjnym przy wytwarzaniu wody kolońskiej. Oba surowce zawierają olejek lotny, gorycze i inne aktywne substancje. W skład olejku eterycznego wchodzi ponad 20 składników. W szyszkach znajdują się ponadto żywice, flawonoidy, związki purynowe, garbniki, cholina i woski. Pozyskiwany z szyszek proszek – lupulina także posiada olejek eteryczny, woski i żywice, ale zawiera dodatkowo związki siarkowe.
Na skołatane nerwy
Chmiel działa przede wszystkim uspokajająco. Wycisza układ nerwowy i koi skołatane nerwy. Pobudza też czynności żołądka, dzięki czemu znacznie ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów. Poza tym wykazuje właściwości przeciwbakteryjne i moczopędne. Napar z chmielu działa skutecznie przy zasypianiu, łagodzi nadmierną pobudliwość seksualną, a przede wszystkim zaś ma zastosowanie przy schorzeniach gruczołu krokowego (prostata), a zwłaszcza w jego zapaleniach. Przy zwalczaniu bezsenności, nadmiernej pobudliwości seksualnej i innych schorzeniach stosuje się w medycynie gotowe preparaty, w skład których wchodzi wyciąg szyszek chmielu.
Chmielowe napoje
Z chmielu przyrządza się nie tylko piwo, ale też napary, wyciągi, herbatki i olejki do inhalacji. Stosowane przez nasze babcie chmielowe płukanki do włosów przeciwdziałały wypadaniu włosów, opóźniały siwienie, były skuteczne w leczeniu łojotoku i łupieżu. Niektórzy fryzjerzy zalecają je do dnia dzisiejszego.
Ciekawostki:
- Już w starożytności dostrzegano smakowe walory chmielu. Pliniusz zalecał go jako... jarzynę.
- Chmiel wykorzystywano w ludowych obrzędach weselnych. Jego działaniu przypisywano tajemne moce miłosne.
- Przed wojną w Polsce przyrządzano z młodych pędów chmielu smaczną o zdrową jarzynę. Potrawa nazywana była chmielowymi szparagami. Ścinano młode (do 60cm długości) pędy, wiązano w pęczki, moczono w winie i gotowano.
- Pijąc herbatę i wyciąg z chmielu należy pamiętać, że znane są przypadki nadwrażliwości na to zioło. Dotykanie świeżych roślin może powodować reakcję alergiczną.
- Surowce chmielu należy chronić przed światłem i wilgocią. Należy też zauważyć, że już po upływie roku surowce chmielu tracą aromat i swoją skuteczność w zastosowaniu, dlatego należy je przechowywać krótko, w szczelnie zamykających się i ciemnych pojemnikach.
- Pnącze chmielowe jest doceniane także w ogrodnictwie. Jako roślina ozdobna bywa sadzone w ogrodach, na altanach, na płotach oraz dodawane do kompozycji z kwiatów ciętych.
- Ogółem w Polsce uprawianych jest około 2200 ha chmielu.
- Największą produkcję (a także spożycie) piwa odnotowuje się w Czechach, Niemczech, Wielkiej Brytanii, USA, Chinach i Hiszpanii.
- W dawnych czasach z włókien chmielu wyrabiano sznury, liny i grube płótno żaglowe, a liści używano do farbowania wełen i jedwabiów.
dr Aleksandra Czarnewicz-Kamińska
www.dieta.fit.pl
