Badanie „Zwyczaje i przekonania żywieniowe Polaków” przedstawia nawyki i przekonania dotyczące żywienia w zależności od wieku, płci, wykształcenia oraz miejsca zamieszkania. Należy jednak pamiętać, że badanie opiera się na deklaracjach respondentów.
A te są dość optymistyczne. Tylko 25% badanych deklaruje, że nie wyobraża sobie posiłku bez mięsa. Bardzo pozytywnie wygląda też stosunek badanych do ciepłych świeżych posiłków. Aż trzech na czterech respondentów spożywa przynajmniej jeden taki posiłek codziennie. Tylko 23% osób biorących udział
w badaniu uważa, że spożywa zbyt kaloryczne posiłki. Niespełna połowa (46%) nie dostrzega tego problemu.
- Z moich obserwacji wynika, że pacjenci jednak zazwyczaj się przejadają. Nie są świadomi, że przekąski również wliczają się do posiłków i do bilansu kalorycznego – wskazuje dietetyk Celina Całka-Kinicka
z Centrum Medycznego Damiana, ekspert MediDiety. – Co jednak istotniejsze, jedynie niespełna 40% badanych uważa, że odżywia się zdrowo i przywiązuje wagę do zdrowego odżywiania. Myślę, że to bardzo mało – w badaniu chodziło o subiektywną ocenę, a nie faktyczny stan rzeczy, który może być jeszcze gorszy. Pacjenci w moim gabinecie, nawet ci twierdzący, że odżywiają się zdrowo, zwykle tkwią w błędzie. Po prześledzeniu ich dzienniczka żywieniowego okazuje się, że kompozycja posiłków nie jest wystarczająco dobra. Ciągle brak jest świadomości, czy właściwie jest prawidłowe odżywianie.
Nawyki i przekonania żywieniowe seniorów
Wiele uwagi w badaniu poświęcono nawykom i przekonaniom dotyczącym odżywiania seniorów, jak również psychologicznym aspektom jedzenia. Jakie płyną z niego wnioski dotyczące odżywiania seniorów? Należy podkreślić tu wysoką świadomość respondentów – przynajmniej w teorii. Ponad 60% z nich uważa, że osobom starszym i schorowanym zdrowa dieta może pomóc, dlatego zdecydowanie powinni o nią dbać. 72% badanych sądzi, że odpowiednie żywienie może poprawić zdrowie i jakość życia osób starszych. Taki sam odsetek uważa, że wraz z wiekiem dieta staje się wręcz coraz istotniejsza. Odpowiedzi te korelują zwłaszcza z płcią, wykształceniem i wiekiem. Twierdzi tak 78% kobiet, 77% osób w wieku powyżej 55 lat i 75% osób z wyższym wykształceniem. Problem pojawia się, gdy przechodzimy do szczegółów.
- Z jednej strony istnieje duża świadomość wśród seniorów, że prawidłowe żywienie jest potrzebne do utrzymania stanu zdrowia i pomaga w leczeniu. Z drugiej strony - nie ma chęci do zmiany tych nawyków. Aż połowa badanych uważa, że lepiej nie zmieniać nawyków żywieniowych na starość. Z mojego doświadczenia wynika, że większość pacjentów rzeczywiście nie chce tu zmian, bo aktualny sposób żywienia jest u nich głęboko zakorzeniony – mówi dietetyk Celina Całka-Kinicka z Centrum Medycznego Damiana. – Co możemy z tym zrobić? Edukować, edukować, edukować. Na każdym etapie życia potrzebujemy innej diety i nieco innych składników żywieniowych. Inną dietę ma niemowlę, inną kilkuletnie dziecko, inną nastolatek, i z tym przecież nie dyskutujemy. Tak samo powinniśmy pamiętać, że w kolejnych dekadach życia również należy dostosować odżywianie do aktualnych potrzeb organizmu.
Problemem jest również niewiedza, jak powinno wyglądać prawidłowe żywienie – szczególnie w przypadku osób starszych. W badaniu widoczna jest rozbieżność deklaracji z tym, jakie problemy zauważają dietetycy w swoich gabinetach. Prawidłowa dieta seniorów jest problematyczna, gdyż są oni z uwagi na wiek i częste występowanie chorób szczególnie narażeni na niedobory różnych pierwiastków. Bardzo częstym problemem jest niedostateczne nawodnienie organizmu. Osoby starsze mają niższą zawartość wody w organizmie, co oznacza, że nawet niewielka jej utrata ma poważniejsze skutki niż w przypadku osób młodych. Wraz z upływem lat, całkowita ilość wody w organizmie zmniejsza się o ok. 15%, co odpowiada sześciu litrom w okresie od 20. do 80. roku życia. Dodatkowo, osoby starsze nie odczuwają pragnienia tak silnie jak to ma miejsce w młodszym wieku, co powoduje, że zwykle piją mniej.
- Pamiętajmy, że istnieje oddzielna piramida żywieniowa osób starszych, a u jej podstawy jest woda oraz inne płyny. Dopiero na drugim miejscu są warzywa i owoce, które każdorazowo powinny stanowić połowę objętości w posiłku. Taka ilość zapewni odpowiedni poziom makro- i mikroelementów w organizmie, niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania. O tym również seniorzy często nie pamiętają lub nie chcą pamiętać. Jedzą za mało warzyw, za to lubią potrawy mączne – naleśniki, pierogi, kopytka – wyjaśnia Celina Całka-Kinicka z Centrum Medycznego Damiana. – To prowadzi do kolejnego problemu – nadmiernej kaloryczności posiłków. Wraz z wiekiem zapotrzebowanie kaloryczne spada, ale ludzie jedzą tyle samo co dawniej. Kobieta powyżej 65. roku życia powinna spożywać średnio 1750 kcal dziennie, mężczyzna – 1950. Przejadanie się prowadzi do nadwagi i przeciążenia systemu trawiennego.
Innym częstym problemem osób starszych jest wielochorobowość i konieczność przyjmowania wielu leków. Leki mogą powodować słabsze wchłanianie składników pokarmowych, osłabiać apetyt, zmieniać lub osłabiać odczuwanie smaków, a nawet powodować takie dolegliwości jak mdłości czy zaparcia. Wśród seniorów często występują nadciśnienie, miażdżyca, wysoki poziom cholesterolu, cukrzyca typu 2. We wszystkich tych chorobach odpowiednia dieta jest szczególnie istotna.
- Seniorom z pewnością można rekomendować dietę lekkostrawną, która stanowi odciążenie dla układu trawiennego – tłumaczy Celina Całka-Kinicka. – Należy przy tym pamiętać o odpowiedniej kaloryczności posiłków, ale i ich zbilansowaniu, bo równie ważne jest uwzględnienie w diecie błonnika, co w przypadku diety lekkostrawnej nastręcza pewnych trudności. Z pewnością wizyta u dietetyka będzie dobrą decyzją. Kolejnym bowiem problemem typowym dla diety starszych osób jest monotonia posiłków, powtarzalność i mała różnorodność składników. Często osoby starsze nie przykładają odpowiedniej wagi do diety, bo nie chce im się gotować i planować jadłospisów.
W takich przypadkach warto rozważyć gotowy catering dietetyczny. MediDieta to dieta pudełkowa, dobrana dla pacjenta w oparciu o szereg badań i konsultacji. Indywidualny plan dietetyczny powstaje na podstawie wywiadu żywieniowego, wyliczenia wskaźnika BMI, WHR (wskaźnik talia vs biodra), procentowego udziału tkanki tłuszczowej. Pacjent otrzymuje informację, jakie produkty i potrawy powinien spożywać, a czego unikać podczas posiłków, połączone z rozpisaniem godzin posiłków.
Na podstawie diagnozy można wybrać dietę z szerokiego portfolio diet medycznych i popularnych. Co istotne, można również wybrać dzienny poziom kaloryczności posiłków.
Badanie na zlecenie marki MediDieta przeprowadził w dniach 18-21 marca 2022 Niezależny Portal Badawczy Ariadna na próbie 1074 osób powyżej 18. roku życia. Odpowiedzi zbierano za pomocą metody CAWI, a respondentom zadano 24 pytania badawcze, na które udzielili odpowiedzi na 5-stopniowej skali. Raport „Badania i zwyczaje żywieniowe Polaków” jest dostępny tu.
