Bakterie Neisseria meningitides są jedną z głównych przyczyn bakteryjnych zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicy u ludzi na całym świecie. Potocznie są znane jako „meningokoki”. Obecnie jest zidentyfikowanych 12 grup serologicznych tej groźnej bakterii (A, B, C, H, I, K, L, X, Y, Z, 29E i W135), z których pięć – A, B, C, W135 i Y odpowiada za ponad 90% zakażeń inwazyjnych u ludzi. Poszczególne grupy występują z różną częstością, w różnych rejonach geograficznych i sezonach epidemicznych. To, co szczególnie istotne podczas zakażeń meningokokowych to ich piorunujący przebieg.Kto jest narażony na Inwazyjną Chorobę Menigokokową?
Każdy jest narażony na zakażenie Neisseria meningitidis, jednak najwyższy wskaźnik zachorowań występuje u małych dzieci w wieku 0-4, a drugi szczyt notuje się u młodzieży i młodych dorosłych w wieku 15- wzwyż. Odrębną grupą ryzyka są podróżujący zwłaszcza w kierunkach o wysokim stopniu zachorowań tj. region Afryki subsaharyjskiej1.
Zwiększone ryzyko zachorowania
Większość przypadków Inwazyjnej Choroby Meningokokowej występuje u zdrowych wcześniej osób, u których nie zidentyfikowano czynników ryzyka. Jednak istnieją pewne biologiczne, środowiskowe i społeczne czynniki powiązane ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na Inwazyjną Chorobę Meningokokową.
Czynniki ryzyka zachorowania na Inwazyjną Chorobę Meningokokową
NIESPRAWNY/NIEDOJRZAŁY
UKŁAD IMMUNOLOGICZNY
PODRAŻNIONA BŁONA ŚLUZOWA NOSA I GARDŁA
SPOŁECZNE/INNE CZYNNIKI
• niemowlęta
• osłabiony układ odpornościowy np. poprzez stres, brak snu etc.
• HIV/AIDS
• palenie tytoniu
• poprzedzające zakażenia układu oddechowego
• przebywanie w pomieszczeniach o niskiej wilgotności, zakurzonych, zadymionych, itp.
• bliski i długi kontakt z nosicielem lub chorym
• przebywanie w zatłoczonych pomieszczeniach
• intymne pocałunki
• puby/kluby
• podróż w tereny wysokiego ryzyka
zachorowania
Przebieg Inwazyjnej Choroby Meningokokowej
Do zakażenia bakterią meningokokową dochodzi drogą kropelkową, a źródłem zakażenia jest nosiciel lub osoba chora przejawiająca widoczne objawy. Następnie bakterie meningokokowe przedostają się do płynów ustrojowych, tj. krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego. Inwazyjne zakażenie meningokokowe przebiega pod postacią bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, posocznicy lub obu postaci jednocześniei. Co szczególnie charakterystyczne, przebieg zakażenia może być błyskawiczny i dramatyczny - może doprowadzić nawet do zgonu w ciągu 24 godzin od wystąpienia pierwszych objawów. Jeśli rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia następuje zbyt późno śmiertelność może sięgać nawet 80%.
Rozpoznanie Inwazyjnej Choroby Meningokokowej wiąże się jednak z trudnościami, gdyż pierwsze objawy są mylne i często przypominają grypę, tj.: złe samopoczucie, gorączka, bóle stawowo-mięśniowe, zaburzenia pokarmowe. Nie występują one w określonej kolejności, a część z symptomów może w ogóle się nie pojawić. Natomiast cechą szczególną IChM ułatwiającą rozpoznanie jest wysypka krwotoczna i zmiany zakrzepowe w naczyniach krwionośnych. Wysypka utrzymuje się mimo ucisku lub naciągania skóry, więc aby upewnić się co do rodzaju wysypki można przeprowadzić tzw. test szklanki, możliwy do wykonania także w warunkach domowych. Rodzice lub opiekunowie osoby chorej podejrzewający IChM powinni natychmiast wezwać karetkę reanimacyjną i przekazać chorego do najbliższego specjalistycznego ośrodka z dostępem do oddziału intensywnej terapii. Szybkie udzielenie pomocy i trafne rozpoznanie pozwalają zwiększyć szansę wyleczenia chorego i ograniczyć występowanie możliwych powikłań.
Powikłania
Powikłania zdrowotne Inwazyjnej Choroby Menigokokowej mogą być bardzo poważne i w istotny sposób wpływać na stan zdrowia pacjenta oraz jego dalsze funkcjonowanie.
Powikłania Inwazyjnej Choroby Meningokokowej
OGÓLNE
NEUROLOGICZNE/POZNAWCZE
• utrata słuchu
• blizny na skórze wymagające przeszczepów
• utrata kończyn
• amputacja palców
• ropień mózgu
• wodniaki podtwardówkowe
• ropniaki podtwardówkowe
• wodogłowie
• zawał/udar mózgu
• zakrzepica naczyń mózgowych
• uszkodzenia szkieletu
• zaburzenia wzrostu
• endokrynopatie
• niewydolność nadnerczy
• niewydolność nerek
• inne uszkodzenia narządowe
• odczynowe zapalenie stawów
• autoimmunologiczne zapalenie naczyń (vasculitis)
• padaczka
• zespół stresu pourazowego
• opóźniony rozwój intelektualny
• deficyty motoryczne/ataksja
• niedowład połowiczy
• porażenie 4-kończynowe
• trudności w nauce
• zaburzenia koncentracji
Profilaktyka
Metodą zapobiegania Inwazyjnej Chorobie Menigokokowej są szczepienia, których celem jest zmniejszenie liczby osób podatnych na zakażenie. W Europie dostępne są dwa rodzaje szczepionek przeciwko meningokokom – polisacharydowe i skoniugowane np. z białkowymi nośnikami. Połączenie antygenów polisacharydowych z białkiem nośnikowym spowodowało wzmocnienie odpowiedzi immunologicznej. Szczepionki skoniugowane są zalecane już dla dzieci po ukończeniu 2 miesiąca życia, czyli w grupie najwyższego ryzyka zachorowania.
Od niedawna są także dostępne skoniugowane, czterowalentne szczepionki. Profilaktyka 4 grup meningokoków A, C, W, Y jest możliwa już od 12 m.ż .dziecka.
Meningokoki na świecie
Co roku odnotowuje się ok. 500 000 przypadków zachorowań na Inwazyjną Chorobę Meningokokową. Najwyższy wskaźnik zapadalności występuje w tzw. pasie meningokokowym do którego zalicza się region Afryki subsaharyjskiej. Zapadalność w Europie wynosi średnio ok. 1 na 100 000 1.
Meningokoki w Polsce
Dane epidemiologiczne dotyczące występowania choroby meningokokowej w Polsce z ostatnich lat są zbliżone do danych odnotowanych w innych krajach europejskich. Rocznie potwierdza się kilkaset przypadków Inwazyjnej Choroby Meningokokowej. W 2007 roku aż 394 przypadki, w 2010 roku – 229 przypadków, a w 2011 roku odnotowano wzrost do 296 przypadków. W poprzednim tj. 2012 roku zachorowało 237 Polaków 16.
www.dziecko.fit.pl
