Objawy błonicy
Początkowe objawy błonicy są niespecyficzne i mogą obejmować:
- Ból gardła: często mylony z typowym zapaleniem gardła.
- Gorączka: umiarkowana, zwykle nie przekraczająca 38°C.
- Osłabienie i złe samopoczucie: uczucie ogólnego rozbicia.
Charakterystycznym objawem jest tworzenie się szarych lub białawych nalotów na migdałkach, gardle lub krtani, które są trudne do usunięcia i mogą powodować krwawienie. W miarę postępu choroby mogą wystąpić:
- Obrzęk szyi: tzw. "szyja prokonsula", spowodowany powiększeniem węzłów chłonnych i obrzękiem tkanek miękkich.
- Trudności w oddychaniu i połykaniu: wynikające z powiększających się nalotów blokujących drogi oddechowe.
- Chrypka lub utrata głosu: jeśli zakażenie obejmuje krtań.
W przypadku przedostania się toksyny do krwiobiegu, mogą wystąpić powikłania takie jak:
- Zapalenie mięśnia sercowego: prowadzące do zaburzeń rytmu serca.
- Uszkodzenie nerwów obwodowych: objawiające się porażeniami.
- Niewydolność nerek: spowodowana toksycznym działaniem bakterii.
Drogi zakażenia
Błonica przenosi się głównie drogą kropelkową, poprzez:
- Bezpośredni kontakt z osobą zakażoną: podczas kaszlu, kichania czy rozmowy.
- Kontakt z nosicielem bakterii: osoba bez objawów może przenosić bakterie.
- Kontakt z przedmiotami skażonymi wydzielinami chorego: np. naczynia, zabawki.
Rzadziej dochodzi do zakażenia poprzez:
- Spożycie skażonej żywności: np. mleka czy produktów mlecznych.
- Kontakt z zakażonymi zwierzętami: choć jest to mniej powszechna droga transmisji.
Historia błonicy w Polsce
W latach 50. XX wieku błonica była jedną z głównych przyczyn zgonów wśród dzieci w Polsce. Rocznie notowano od 1,5 do nawet 3 tysięcy zgonów z powodu tej choroby. Wprowadzenie masowych szczepień w latach 60. doprowadziło do znaczącego spadku liczby zachorowań i zgonów. Ostatnia większa epidemia w Europie miała miejsce w latach 1993-1996, głównie na terenach byłego ZSRR, gdzie odnotowano ponad 150 tysięcy przypadków. W Polsce, dzięki wysokiemu odsetkowi zaszczepionych, udało się uniknąć masowych zachorowań, choć odnotowano pojedyncze przypadki związane z migracją ludności z terenów objętych epidemią.
Aktualna sytuacja epidemiologiczna
Mimo że błonica została niemal wyeliminowana w wielu krajach dzięki szczepieniom, ostatnie lata pokazują, że choroba ta może powrócić, zwłaszcza w obliczu globalizacji i migracji. Przykładem tego jest przypadek z marca 2025 roku, kiedy to we Wrocławiu odnotowano pierwszy od wielu lat przypadek błonicy. Sześcioletni chłopiec, który nie był zaszczepiony przeciwko tej chorobie, zachorował po powrocie z Afryki. Jego stan był ciężki, a lekarze walczyli o jego życie. Profesor Leszek Szenborn, kierownik Kliniki Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu, podkreślił, że w tym przypadku doszło do zawleczenia choroby z regionu, gdzie szczepienia są wykonywane w sposób niedostateczny. Dziecko, które w Polsce nie miało się od kogo zarazić, kiedy znalazło się wśród ludzi niezaszczepionych, zachorowało, i przywlekła się choroba do Polski. W związku z tym przypadkiem Główny Inspektorat Sanitarny wszczął dochodzenie epidemiologiczne, poszukując osób, które miały kontakt z chorym dzieckiem.
Dlaczego szczepienie jest tak ważne?
Szczepienia przeciw błonicy są najskuteczniejszą metodą zapobiegania tej groźnej chorobie. Oto kluczowe powody, dla których warto się szczepić:
- Ochrona indywidualna: szczepionka chroni przed zachorowaniem i ciężkimi powikłaniami.
- Ochrona zbiorowa: wysoki odsetek zaszczepionych w populacji zapobiega rozprzestrzenianiu się choroby, chroniąc osoby, które nie mogą być zaszczepione, np. z powodu przeciwwskazań medycznych.
- Eliminacja choroby: masowe szczepienia mogą doprowadzić do całkowitego wyeliminowania choroby, co miało miejsce w przypadku ospy prawdziwej.
Kalendarz szczepień przeciw błonicy w Polsce
W Polsce szczepienia przeciw błonicy są obowiązkowe i realizowane zgodnie z kalendarzem szczepień ochronnych:
- Szczepienie podstawowe:
- Pierwsza dawka: w 2. miesiącu życia (po ukończeniu 6. tygodnia).
- Druga dawka: w 3.–4. miesiącu życia.
- Trzecia dawka: w 5.–6. miesiącu życia.
