Zaparcie (inaczej zatwardzenie, obstrukcja) charakteryzuje się utrudnionym wypróżnianiem lub wydalaniem mniej niż trzech stolców tygodniowo. Dla wielu osób sposobem na radzenie sobie z tą dolegliwością są ogólnie dostępne środki przeczyszczające. Taka droga na skróty nie jest najlepszym rozwiązaniem. Aby rozwiązać problem niezbędne jest określenie przyczyn obstrukcji, a następnie wdrożenie odpowiedniej terapii, której podstawą jest dieta.
Przyczyny zaparć
Zaparcia mogą towarzyszyć wielu poważnym schorzeniom takim jak rak jelita grubego, nadczynność lub niedoczynność tarczycy, cukrzyca, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, zaburzenie odżywiania, zaburzenia lękowe czy depresja. Obstrukcje mogą być również efektem ubocznym przyjmowanych leków m.in. przeciwbólowych, przeciwdepresyjnych, uspokajających. W przypadku osób zdrowych najczęstszą przyczyną zaparć jest styl życia – błędy żywieniowe, zbyt mała ilość ruchu oraz stres.
Hormony i starość
Na zaparcia szczególnie narażone są kobiety w ciąży oraz osoby starsze. W przypadku tych pierwszych jedną z przyczyn zaparć jest progesteron, którego podwyższony poziom powoduje spowolnienie czynności żołądka i jelit. Z kolei w wieku podeszłym do problemów z wypróżnianiem przyczyniają się, oprócz niewłaściwej diety i obniżonej aktywności fizycznej, związane z wiekiem choroby oraz odwodnienie będące konsekwencją niewystarczającej ilości przyjmowanych płynów.
Standardowe metody
Podstawową metodą leczenia zaparć jest zmiana nawyków żywieniowych. Jeśli kłopoty z wypróżnianiem nie wynikają z problemów zdrowotnych zaleca się przede wszystkim dietę wysokobłonnikową. Zawartość błonnika w takiej diecie powinna wynosić minimum 30 g/dziennie. Aby spełnić ten wymóg w codziennym menu musi znaleźć się odpowiednio duża ilość warzyw, owoców oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych w postaci grubych kasz, płatków, otrąb oraz razowego pieczywa. Skuteczność diety bogatej w błonnik jest uzależniona od odpowiedniej ilości płynów – należy ich wypijać około 2 litrów w ciągu dnia. Powinna to być przede wszystkim woda mineralna, herbaty owocowe i ziołowe (np. parzona mięta). Podczas zaparć powinno się wyeliminować z jadłospisu lub ograniczyć produkty ciężkostrawne i wzdymające, w szczególności warzywa kapustne oraz nasiona strączkowe. Należy wystrzegać się także produktów zwiększających skłonność do obstrukcji, takich jak biały ryż, gotowana marchew, banany, kakao i czekolada. Ponadto nie bez znaczenia jest unormowanie pór posiłków oraz spożywanie ich w spokoju i bez pośpiechu.
Oprócz diety ważnym elementem zarówno w zapobieganiu, jak i leczeniu zaparć jest regularna aktywność fizyczna – wysiłek fizyczny o umiarkowanej intensywności przyspiesza przemieszczanie się masy pokarmowej. Stałym elementem treningów powinny być ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha, które biorą udział w wydalaniu stolca.
Oprócz diety i treningu
W leczeniu zaparć pomocne mogą okazać się preparaty błonnika pokarmowego. Trzeba jednak pamiętać, że stosowanie ich nie jest koniecznością i mają one jedynie uzupełniać błonnik dostarczany wraz z dietą. Przyjmując preparaty błonnika pokarmowego nie należy przekraczać zalecanych dawek, bowiem nadmiar błonnika może przyczynić się do bólów brzucha, wzdęć, gazów oraz gorszego wchłaniania składników pokarmowych.
W niektórych przypadkach wskazane może być zastosowanie podczas zaparć środków przeczyszczających. Środki tego typu stosuje się w ostateczności, gdyż mogą powodować szereg niepożądanych efektów ubocznych takich jak bóle brzucha, odwodnienie, przelewanie, uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej, zmniejszenie przyswajania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, a nawet reakcje alergiczne. Leki przeczyszczające kuszą możliwością szybkiego rozwiązania uciążliwego problemu, nie powinno się ich jednak przyjmować bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
dr Joanna Anna Walczak
www.poradniadietetyczna.fit.pl
