Wychowanie rycerskie

Do przełomu XI i XII w. wzorem rycerza był żołnierz silny i odważny, mistrz we władaniu bronią, o nieskazitelnym honorze, wierny sługa swojego króla.
Przykladem znanym z literatury był bohater „Pieśni o Rolandzie”, walczący u boku Karola Wielkiego.
Od XII w., pod wpływem kultury dworskiej, zdobytych bogactw (wyprawy krzyżowe) i kontaktów z kulturą wschodu, surowe obyczaje rycerstwa zaczynają łagodnieć. Modna staje się galanteria dworska, troska o piękny wygląd oraz zamiłowanie do romantycznych przygód.
Ideały i metody wychowania rycerskiego wywodzą się z trzech źródeł: z potrzeb wojennych, wymagań życia dworskiego i z tradycji religijnych;
* życie wojskowe – wymagało męstwa, odwagi, wytrwałości i zręczności w walce na koniu;
* życie dworskie – wymagało uprzejmości, dbałości o kulturę osobistą (wewnętrzną i zewnętrzną) oraz udziału w wytwornych ceremoniach;
* życie religijne – pielęgnowania cnoty litości i szlachetności wobec poddanych.
Wyrastający z tych źródeł ideał rycerza: to człowiek czynu, żołnierz i
dworzanin, lojalny wobec zwierzchników, łaskawy dla swych poddanych i sługa kościoła. Miał kierować się maksymą:
Bogu – duszę,
życie – królowi,
serce – damom,
sławę dla siebie.
Siedmiu sztukom wyzwolonym reycerstwo przeciwstawia 7 cnót: jazdę konną, pływanie, strzelanie z łuku, szermierkę, łowy (polowanie), grę w szachy i poezję. Odradza się idea harmonijnego rozwijania najcenniejszych władz ciała i ducha.
W wychowaniu rycerskim można wyróżnić dwa wstępne stopnie: pazia i giermka.
Paź – chłopiec od 7 do 14 roku życia, pod okiem osobnego mistrza wprawiał się w jazdę konną, strzelanie z łuku, władanie tarczą, mieczem i włócznią (kopią), a prócz tego służył panu i pani, zaś pod okiem kapelana uczył się obyczajności i bogobojności (religii).
Giermek od ok. 15 do 21 roku życia był pod opieką pana dworu lub dzielnego rycerza, który dalej uczył go trudnych ćwiczeń wojskowych i umiejętności godnego udziału w turniejach rycerskich u boku swego pana, brał również z nim udział w podróżach i wyprawach wojennych.
Pod okiem dam dworu uczył się etykiety i zasad galanterii dworskiej, poznawał wagę swego honoru, uczył się gry w szachy, gry na instrumencie, śpiewania ballad rycerskich i pieśni miłosnych, czasem sam układał wiersze, a nawet poznawał sztukę czytania i pisania.
Około 21 roku życia, jako dojrzały fizycznie i duchowo mężczyzna, był pasowany na rycerza. Ceremonia trwała zwykle kilka dni. Połączona była z popisami w turniejach. Składał wówczas przysięgę, że będzie bronił słabych i bezbronnych, szanował religię, ochraniał kobiety i biednych oraz walczył w obronie ojczyzny. Zwykle pan, przy tej okazji, obdarowywał go majątkiem.
Teraz ruszał w świat dla poszukiwania przygód, miłości i nagród w turniejach.
Turnieje rycerskie organizowane były na dworach panów i władców w stałych
terminach lub z okazji ważnych wydarzeń w życiu publicznym lub prywatnym. Były starannie przygotowywane. Ogłaszano je przez specjalnych heroldów. Oni też zwykle byli sędziami w czasie zawodów; byli strażnikami obowiązujących zasad rycerskiego kodeksu.
Miejsce turnieju było staranie przygotowane. Turnieje odbywały się zawsze na otwartych miejscach: na dziedzińcu zamkowym, na podzamczu lub placu miejskim. Tam wznoszono bogato zdobione trybuny.
Rycerze stający w szranki troskliwie dobierali konie, broń i zbroję. Zwykle walkę toczyły ze sobą dwie drużyny; pieszo i z konia. Widzowie, dostojnicy i damy dworu – stroili się okazale w insygnia i ozdobne szaty.
Rozkwit turniejów przypada na X – XV wiek. Toczono je początkowo przy użyciu zwykłej broni: kopii, mieczy, toporów i młotów; z czasem przybrały charakter bardziej sportowy. Kopie np. były z łamliwego drewna, które „kruszyły się” przy „wysadzaniu z siodła” przeciwnika.
Obok walk na koniach – popisywano się zręcznością, np. pędząc na koniu starali się trafić kopią w pierścień, albo odciąć mieczem knot palącej się świecy itd. W czasie turniejów często urządzano polowania. Popularne były np. polowania z sokołem.
Rycerskie turnieje miały wiele cech wspólnych ze starogreckimi igrzyskami: dostępne były dla szlachty, przełamywały granice państw i narodowości, wytwarzały poczucie wspólnoty (braterstwa szlachty). Obie formy zawodów były skrupulatnie kontrolowane i oceniane; stawiały zawodnikom określone wymogi moralne oraz narzucały bezwzględne przestrzeganie określonych norm i zasad.

www.fit.pl