Szpinak warzywny (Spinacia oleracea) to jednoroczna roślina z rodzin komosowatych, pochodząca najprawdopodobniej z Azji z południowo-zachodniej, a konkretnie z Persji. Przez długi czas nie wzbudzał większych emocji jako warzywo. Sławę zagwarantowały mu badania niemieckiego doktora Eryka von Wolfa, który podał, że szpinak zawiera 10 razy więcej żelaza niż jest w nim w rzeczywistości. Dopiero w 1937 r. informacje tą zweryfikowano i stwierdzono, że w wynikach badań omyłkowo przestawiony został w prawo przecinek w liczbie dziesiętnej określającej poziom żelaza. Sławy szpinakowi dodała również postać Popeya – bohatera filmu animowanego „Popeye the Sailor”. Filmowy marynarz po każdorazowym spożyciu puszki szpinaku zyskiwał ogromną siłę.Odżywcze listki
Mimo błędu jaki wkradł się w wyniki badań doktora Wolfa, szpinak i tak jest jednym z najzasobniejszych roślinnych źródeł żelaza. Z drugiej strony żelazo w szpinaku występuje w formie słabiej przyswajalnej niż to występujące w produktach zwierzęcych. Niezależnie od tego faktu osobom osłabionych oraz z niedokrwistością zaleca się częstsze sięganie po to warzywo. Spożywanie szpinaku poleca się również ze względu na bogactwo innych składników mineralnych i witamin. Jego intensywnie zielone listki zawierają szczególnie dużo beta-karotenu, witaminy C, kwasu foliowego, a ze składników mineralnych (oprócz żelaza) – sporo wapnia oraz magnezu. Oprócz tego zawierają one także silne przeciwutleniacze – luteinę i kwercetynę.
Ze względu na niską kaloryczność (100 g liści szpinaki to zaledwie 16 kcal) szpinak świetnie sprawdza się w diecie osób dbających o linię i odchudzających się. Liście szpinaku są lekkostrawne i działają lekko przeczyszczająco, stąd są także godne polecenia w przypadku zaparć.
Szpinak zawiera sporo wapnia, ale oprócz tego występuje w nim kwas szczawiowy. Ten w znacznym stopniu ogranicza przyswajalność tego wapnia, tworząc z nim niedostępny dla organizmu ludzkiego szczawian wapnia. Aby temu przeciwdziałać zaleca się łączenie szpinaku z produktami bogatymi w wapń, np. z serem czy twarogiem. Mimo możliwości złagodzenia niekorzystnych właściwości kwasu szczawiowego, spożywanie szpinaku przeciwwskazane jest w chorobach, w których zachwiana jest równowaga wapniowa lub nadmierna ilość szczawianu wapnia może przyczynić się do pogłębienia dolegliwości, np. kamica nerkowa, zapalenia stawów czy dna moczanowa.
Smacznie i zielono
W kuchniach świata szpinak ma bardzo szerokie zastosowanie. Można spożywać go zarówno na surowo, jak i w formie gotowanej. Młode, delikatne, surowe liście wyśmienicie komponują się w surówkach i sałatkach doprawionych oliwą oraz sokiem cytrynowym lub octem winnym.
Gotowany, czy raczej duszony szpinak przyprawia się najczęściej czosnkiem, bazylią, gałką muszkatołową, pieprzem, solą oraz doprawia oliwą, masłem, śmietaną lub jogurtem. Bardzo dobrze z duszonym szpinakiem komponują się jajka oraz sery (np. parmezan). Poza tym szpinak świetnie sprawdza się jako składnik omletów, farszów (np. do naleśników, pierogów, tart warzywnych) czy też risotto.
Warto wiedzieć
W ofercie handlowej dostępny jest szpinak świeży, mrożony oraz konserwowy (w puszkach). Pod względem żywieniowym najlepiej wypada oczywiście szpinak świeży, na drugim miejscu ten mrożony, natomiast ten w puszkach powinniśmy decydować się jedynie okazjonalnie. Pod względem smakowym najcenniejsze są młode liście szpinaku. Te wyrośnięte są zwykle twardsze i wyglądają mniej apetyczne.
Świeży szpinak należy kupować w miejscach zaufanych, gdyż warzywo to kumuluje w liściach znaczne ilości szkodliwych związków azotowych. Listki szpinaku powinny być całkowicie zielone, bez plam i lekko twardawe. Po zerwaniu szpinak powinien być skonsumowany w ciągu 48 godzin. Przez ten czas nieumyte listki należy przechowywać w plastikowym woreczku w lodówce.
dr Aleksandra Czarnewicz-Kamińska
dr Joanna Anna Walczak
www.
