Wzrastający z roku na rok procent dzieci z wadami postawy zmusza do głębszego i szerszego zainteresowania się problematyką profilaktyki wad postawy.Postawa ciała jest cechą charakterystyczną każdego dziecka, po której możemy go poznać. W utrzymaniu tej postawy istotną rolę odgrywa przyzwyczajenie, a więc nawyk ruchowy. Może to być nawyk prawidłowej lub nieprawidłowej postawy ciała. Dla przykładu – pozycja stojąca z ugiętą jedną, stale tą samą nogą stwarza warunki niekorzystne dla kręgosłupa, powodując jego wygięcie w bok. Dlatego tak jest ważne, aby już u małego dziecka kształtować nawyk prawidłowej, czynnej postawy ciała, którą należy pielęgnować w życiu dorosłym.
Najczęściej występujące wady postawy ciała:
- plecy okrągłe
- plecy wklęsłe
- plecy płaskie
- boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza)
- płaskostopie.
Objawami, których wystąpienie w postawie ciała dziecka przedszkolnego powinno zaniepokoić rodziców, są:
- boczne odchylenia linii kręgosłupa,
- asymetrie prawej i lewej strony ciała,
- wysunięcie głowy i barków do przodu,
- znaczne uwypuklenie brzucha,
- odstawanie łopatek,
- szpotawość lub duża koślawość kolan,
- koślawe ustawienie pięty.
Ruch jest jednym z najważniejszych czynników w zapobieganiu wad postawy.
Szczególnie cenne są te formy aktywności ruchowej, które dziecko może kultywować przez całe życie. Należą do nich: pływanie, turystyka piesza i rowerowa, łyżwiarstwo, narty, gry sportowe, zabawy na świeżym powietrzu i inne.
Dzieciństwo jest najlepszym okresem do profilaktyki wad postawy. A profilaktyka to najskuteczniejsza forma zwalczania dolegliwości, powstających podczas zaburzeń czynności narządów ruchu. Nie korygowane wady postawy, choć świetnie tolerowane latami, potrafią prowadzić do nieodwracalnych i stale pogarszających się deformacji. To one stają się potem nie tylko początkiem zmian zwyrodnieniowych stawów, kręgów, ale również przyczyną bardzo bolesnych niewydolności, mających niezwykle poważne konsekwencje w wieku dorosłym, a nierzadko już w okresie dojrzewania (wtedy kontrola lekarska powinna być częstsza).
Na efekty korygowania wad postawy ma wpływ nie tylko instruktor gimnastyki korekcyjnej, nauczyciel, ale przede wszystkim konsekwentne postępowanie rodziców. Wiadomo, że nawet dwukrotne (w tygodniu) uczestnictwo dziecka w grupowych zajęciach korekcyjnych dla większości dzieci nie jest wystarczające. Niezbędne jest kontynuowanie ćwiczeń w domu i przestrzeganie określonych zaleceń i przeciwwskazań. Od rodziców zależy, czy dziecko z wadą postawy ma systematycznie i prawidłowo zorganizowane zajęcia w ciągu doby, tygodnia, roku a często przez wiele lat.
Środowiskiem ucznia jest szkoła. Uczniowie spędzają w niej wiele godzin dziennie, stąd środowisko szkolne jako całość ma ogromny wpływ na rozwój dzieci i młodzieży. Konieczne jest więc stałe i konsekwentne eliminowanie ze środowiska tych czynników, z którymi wiąże się powstawanie lub pogłębianie istniejących już wad i zaburzeń rozwojowych oraz stwarzanie jak najlepszych warunków pracy dla uczniów. Podobne działanie profilaktyczne powinno mieć miejsce również w każdym domu, pod czujnym okiem rodziców. Pozwoli to uniknąć przykrych dolegliwości w życiu dorosłym.
Pamiętajmy o tym, że nasze ciało to także kręgosłup. Kręgosłup mamy jeden na całe życie. Pomimo tego, że jest on bardzo wytrzymały, powinniśmy o niego dbać i poświęcać mu wiele czasu i uwagi.
Podstawowymi działaniami w zakresie profilaktyki wad postawy wg M. Kutzner-Kozińskiej są:
1. Ograniczenie siedzącego trybu życia, zwiększenie ogólnej sprawności ruchowej człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem tych form, dzięki którym są wzmacniane mięśnie grzbietu i brzucha, dobór ćwiczeń mających na celu kształtowanie prawidłowych krzywizn kręgosłupa, a nie ich niwelowanie;
2. Nauczenie już we wczesnym dzieciństwie, a następnie wyrabiane nawyku utrzymania prawidłowej postawy ciała we wszystkich czynnościach życia, zwłaszcza tych, w których kręgosłup mógłby być przeciążony, przestrzeganie prawidłowej postawy ciała przy pracy i w czasie odpoczynku;
3. Dostosowanie sprzętów domowych i środowiska, w których przebywamy, do potrzeb i możliwości fizjologicznych naszego kręgosłupa (np. wysokość siedziska przy biurku i komputerze, dobre łóżko i jedna mała poduszka do snu).
W przypadku stwierdzenia u dziecka wady postawy niezbędne jest odpowiednie postępowanie korekcyjne w domu i w szkole. Dziecko powinno być skierowane do szkolnego zespołu gimnastyki korekcyjnej. Bardzo ważny jest czynny udział rodziców w instruktażu w zakresie ćwiczeń domowych, gdyż podstawową formę oddziaływania korekcyjnego powinny stanowić, prócz zajęć gimnastyki korekcyjnej w szkole, ćwiczenia domowe. Aby proces korygowania wad mógł być w pełni efektywny, rodzice powinni opanować ogólne zasady doboru ćwiczeń korekcyjnych, ponieważ tylko na podstawie znajomości tego zagadnienia będą mogli w sposób świadomy i celowy pomóc swojemu dziecku ćwicząc w domu.
Przykłady:
Ćwiczenia z woreczkiem wypełnionym ryżem zmuszają do prawidłowego ustawienia głowy, a wykonywane boso na trawie dodatkowo stymulują nie tylko zakończenia nerwowe stopy, ale również zmysł równowagi.
I tu Maja prezentuje wspięcie na palcach, przysiad może być dodatkowo klęk i marsz z woreczkiem na głowie.
Ola z kolei dodatkowo trzyma 2 woreczki w dłoniach na wprost klatki piersiowej.
A leżąc na plecach przenosi palcami stopy woreczek.
Zachęcam do ćwiczeń z dziećmi i życzę wraz z wnuczkami Mają i Olą wspaniałego nowego roku szkolnego, pełnego aktywności ruchowej.
dr Jolanta Ignaszewska-Kühbauch
