Historia Kultury Fizycznej: Starożytny Egipt

* I - II dynastia (od 3100 do 2686) – okres TYNICKI (archaiczny)
* III - X dynastia (2686-2133) – to STARE PAŃSTWO
* XI – XVII dynastia (2133-1567) – to ŚREDNIE PAŃSTWO
* XVIII – XXX dynastia (1567-343) to NOWE PAŃSTWO

Od 343 r. p.n.e. Egipt zagarnęli władcy macedońscy; Od 30 r. p.n.e. do 395 r. n.e. jest prowincją Rzymską. Lata 395 – 640 – to okres Bizantyjsko-Koptyjski. Od 641 r. – Egipt Arabski.
Szybki rozwój kultury (wynalezienie pisma hieroglificznego, liczącego ok. 1500 znaków i nauki - zaczyna się w początkach Starego Państwa. Motorem rozwoju nauki były potrzeby praktyczne, związane z dążeniem do wykorzystania wylewów Nilu. Przy budowie tam, kanałów, przy wytyczaniu pól – ważną rolę odgrywała matematyka i geometria; potrzebom żeglugi – służyła astronomia; rozwinęła się medycyna i zielarstwo. Do dziś zachowały się imponujące zabytki sztuki budowlanej (piramidy, świątynie) oraz wyroby artystycznego rzemiosła: z brązu, żelaza, kamienia, rzeźba portretowa, mozaiki, freski itp. Religia, wiara w życie pozagrobowe, odbiła się na całym dorobku tej kultury. Faraon, był nie tylko najwyższym panem, ale także łącznikiem poddanych ze światem bogów (od V dynastii – był synem boga RA). Rządził jak ojciec - przy pomocy urzędników (oni dzielili ziemię, wyznaczali i ściągali podatki – bogacili się). Kapłani - wielcy posiadacze ziemscy, wznosili świątynie (np. w Memfis, w Tebach, Heliopolis), które były ośrodkami nauki i szkołami. Trzecią warstwę społeczną tworzyli wojownicy, obrońcy państwa. Mieli najmniejsze wpływy (Egipt nie prowadził wojen zaborczych). Liczne świadectwa (płaskorzeźby, mozaiki, malarstwo, zapisy) dowodzą, że w życiu społecznym ważnym elementem były gry, zabawy i sporty. Na płaskorzeźbach widzimy wysportowane postacie; mężczyźni są muskularni i silni, zaś kobiety – wysmukłe i pełne gracji. Obraz np. faraona ZOSERA (założyciela III dynastii) przedstawia go jako uczestnika sportowego festiwalu. Artysta z dużą znajomością anatomii wydobył grę muskułów, ruch ramion i nóg. Z podobną ekspresją piękna fizycznego przedstawiona jest królowa HATSZEPSUT (z XI dynastii) zachowana w świątyni Karnaku. Atletyczne postacie chłopców – uprawiających zapasy, biegi, skoki i gry sportowe - odnajdujemy na grobach w Sakkarze k/Memfis. Także wśród dziewcząt dużą popularnością cieszyły się gry (np. w piłkę) i tańce, a także gimnastyka. Wiele zachowanych płaskorzeźb przedstawia różne sceny z życia młodzieży, których treścią jest szeroko rozumiana kultura fizyczna. Z prostych form o charakterze zabawowym rozwinęły się z czasem ćwiczenia fizyczne bardziej sformalizowane. Wiele z nich uprawiano w szkołach wojskowych. Taki charakter miały np. ćwiczenia atletyczne, biegi, zapasy; popularna była „walka na kije” – jako zabawa militarna. Doskonałą ilustracją takiej walki jest malowidło na grobowcu Amonnosa (kapłana z ok. 1550 r. pne), gdzie dwaj młodzieńcy, w szatach (od pasa do kolan), walczą kijami zaopatrzonymi w rękojeść. Przedramię lewej ręki uzbrojone jest w deszczułkę (matę) obronną; ona służyła do odbijania serwów przeciwnika. Wyścigi na rydwanach - były ważnym elementem uroczystości dworskich; umiejętność ta odgrywała ważną rolę w szkoleniu wojskowym. Popularne było łucznictwo, które miało zastosowanie w walce, jak i w polowaniach. Chętnie uprawianym sportem było podnoszenie ciężarów (worków z piaskiem) oraz boks i hokej.

Wśród kobiet, obok gry w piłkę, popularne były różnego typu tańce o charakterze ludycznym, kultowym (religijnym) i jako balet. Poza tym generalnie wśród chłopców i dziewcząt chętnie uprawiana była: gimnastyka akrobatyczna, pływanie i wioślarstwo.
Wychowanie młodzieży miało przede wszystkim charakter praktyczny; zawód – przechodził zwykle z ojca na syna; nawet kasta kapłanów była w znacznym stopniu dziedziczna (najchętniej swoim dzieciom przekazywali „tajniki” wiedzy).
Potrzeba zarządzania ogromnym państwem spowodowała dość wczesny rozwój szkół, które torowały drogę do różnych urzędów. Podstawą do kariery była znajomość pisma – hieroglifów . Tylko najbardziej ambitni i wytrwali chłopcy starali się opanować tę sztukę. Początkowo szkoła związana była z dworem królewskim. Później opiekę nad nauką przejęli kapłani. Do najsłynniejszych należały szkoły przy świątyniach w Memfis, Tebach i Heliopolis.

Przygotowywano w nich chłopców do różnych zawodów praktycznych:
* architekci – uczyli się matematyki, mechaniki, nauk przyrodniczych;
* lekarze – studiowali anatomię, fizjologię i farmację;
* kapłani – zgłębiali teologię, filozofię moralną, także matematykę i astronomię.
Tworzono także specjalne szkoły wojskowe, w których program kształcenia obejmował m. in. wiele różnych ćwiczeń i sprawności fizycznych; ćwiczono chłopców w biegach, marszach, skokach i zapasach; uczono jazdy konnej, powożenia rydwanów, władania bronią (dzidą i mieczem), strzelania z łuku oraz śpiewów i tańców wojennych.

W szkołach na wyższym poziomie nauczania – kształcono przyszłych oficerów. Obok tych samych ćwiczeń fizycznych uczono adeptów szermierki i sztuki polowania, a ponadto umiejętności czytania i pisania oraz taktyki wojennej i budownictwa wojskowego.
Warto nadmienić, że archeologowie nie odnaleźli w Egipcie śladów specjalnych boisk (terenów) do uprawiania gier i sportów (jak np. w Grecji i Rzymie). Uprawiano tam gry i zabawy na otwartej przestrzeni, przez cały rok, czemu sprzyjał tamtejszy klimat.

www.fit.pl